پیشرفت هر جامعه ای به چگونگی كیفیت آموزش و پرورش آن جامعه بستگی دارد. آموزش و پرورش اگر راه دموكراسی و روش علمی پیش گیرد زمینه ی ایجاد جامعه ای پیشرفته را مهیا می سازد. به منظور رسیدن به این دموكراسی، رعایت قانون و نظم و ایجاد نگرش مثبت در این زمینه و اعمال آن توسط افراد یك جامعه، به خصوص متو لیان امر خطیر تعلیم و تربیت، ضرورت می یابد. در این مقاله، سعی بر این است كه به موارد زیر پرداخته شود: – اهمیت و ضرورت نظم و انضباط در كلاس- روش تدریس مناسب- راه ها و فنون ایجاد نظم كلاس و یا مدیریت كلاس- ویژگی های رفتاری و اخلاقی یك معلم و رابطه ی آن با ایجاد نظم كلاس. همچنین در این مقاله ضمن تبیین وتوضیح مواد ذكر شده و ارائه ی راه حل های كاربردی بر مبنای تئوری های علم تعلیم و تربیت در رابطه با موضوع مقاله، در پایان پیشنهادهایی نیز براساس موضوع مهم مدیریت كلاس كه همه ی معلمان و استادان دانشگاه ها و مراكز آموزش عالی با آن درگیر می باشند، ارائه می گردد.
تعریف مدیریت كلاسمدیریت كلاس درس عبارت ازرهبری كردن امور كلاس درس از طریق: تنظیم برنامه درسی،سازماندهی مراحل كار و منابع، سازماندهی محیط به منظور بالا بردن كار نظارت بر پیشرفت دانش آموزان و پیش بینی مسائل با لقوه است تعریف دیگری از سازماندهی و مدیریت كلاس وجود دارد كه میتوان از آنها در رهبری كلاس درس، با تكیه بر بعد انسانی آن چنین تعریف كرد:مدیریت كلاسی عبارت است، از هنر به كار بردن دانش تخصصی و بهره گیری ازمهارت های كلاس داری در هدایت دانش آموزان به سوی اهداف مورد نیاز و جامعه.
1- تدبیر منفیتدبیر منفی یكی از تكنیك های خانواده درمانی است و معلم به منظور ساكت كردن كلاس و یا جلب توجه دانش آموزان از آن استفاده می نماید بدین صورت كه وقتی كلاس شلوغ میشود معلم طنین شادی صدای خود را كم كرده و بغض صدایش را افزایش می دهد و با این روش به كلاس نظم می بخشد.
2- كم وزیاد كردن تن صدابه منظور جلب توجه شاگردان و وادار كردن آنها به گوش دادن،معلم باید با صدای یكنواخت صحبت نكند، نوسانات صدای خود را كم و زیاد نماید تا دانش آموزان شنونده فعالی شوند.
3- حركت های معلمبین حركتهای معلم وتوجه شاگردان رابطه مستقیم وجوددارد، هر چه حركات هدفمند معلم و حركت كردن به آخر كلاس و بر گشتن و حركات پایین كلاس معلم بیشتر باشد، معلم بر كلاس مسلط تر خواهد داشت و شاگردان بیشتر به او توجه خواهند كرد ودر نتیجه یادگیری بهتر صورت میگیرد.
4- تاكید روی بعضی از مفاهیم و كلمات” نگاه كنید، دقت كنید “، این كلمات خیلی مهمند و تكرار بعضی افعال و كلمات از جمله نكاتی است كه به خاطر تاكید معلم، توجه شاگردان را جلب می نماید.
5- اشارات معلمبعضی از ایما ها و اشارات معلم، باعث دقت بیشتر شاگردان می شود؛ حركات دست، چشم،ابرو، دهان، انگشتان و سر، مشتمل برا ین حركات است.
6- مكث های به موقع و هدفمندبرخی معلمان در حین توضیح دادن و یا سخنرانی با مكث های به موقع حواس شاگردان را به مفاهیم جلب می نمایند، و سر و صدای دانش آموزان را كاهش می دهد. و كلاس را اداره می نمایند.
7- تشویق وتمجید دانش آموزانیكی ازفنونی كه به عنوان ابزاری موثر دراختیار معلمان می باشد، تشویق و تمجید است؛ البته تمجید عملكرد شاگردان، با ارزش تر از تشویق آنان است، زیرا تشویق شاگردان باعث به وجود آمدن آموزش و پرورش سود گرایانه می گردد. همچنین معلم می تواند با توجه به سن دانش آموزان از تقویت پته ای نیز بهره ببرد.ویا از كارتهای تلاش، امتیاز و كارت جایزه بدین منظور استفاده نماید. استفاده ی فاصله ای و نسبی متناوب از این ابزار،اثر بخشی آن را ارتقا می بخشد.
8- نگاههای معنی دارگاهی نگاههای معنی دار معلم به دانش آموزی كه به درس توجه ندارد و یا سروصدا می كند،باعث كاهش رفتار نا به جای او می گردد.همچنین با عصبانیت نگاه كردن به دانش آموزانی كه برای كلاس مزاحمت ایجاد كرده اند ؛باعث می شود دانش آموز وادار شود به درس های معلم گوش دهد.
9- ضربه زدن به میز و صندلیگاهی معلم با ضربه زدن به میز یا تابلوی كلاس،توجه شاگردان به مطالب و مفاهیمی كه ارائه می شود جلب می كند.
10- تدوین قانون و مقررات كلاستدوین قوانین كلاسی و تشریح آن برای دانش آموزان و آگاهی دادن به آنها باعث ایجاد نگرش می گردد و در نهایت موجب عملكرد مثبت فردی و گروهی می شود. لذا معلمان باید در تدوین مقررات كلاس به خصوص در روزهای اول دقت كافی داشته باشند
مهارت های مدیریت کلاسمدیریت کلاس بر دو مهارت به هم پیوسته و اساسی استوار است:1. تصمیم گیری2. اقدام تصمیم گیری یعنی، چه اقدامی را چگونه، چه وقت، و به وسیله ی چه کسی باید انجام داد.اقدام یعنی، عملی که در کلاس درس تحقق می پذیرد. مانند تأکید بر نکته های تدریس،استفاده از تخته سیاه و…از این رو، مهارت های اساسی و ضروری برای مدیریت کلاس درس، به منزله ی اتخاذ تصمیم مناسب و تبدیل آن به اقدامی مؤثر است.
نتیجه گیریبه طور خلاصه می توان گفت: به منظور ایجاد نظم و تغییر مدیریت كلاسی، سه شرط لازم است،و این شروط عبارتند از:روش تدریس مناسب، ویژگی های شخصیتی معلم و استفاده از فنون تدریس، هر كدام از موارد ذكر شده به صورت مهندسی شده و كاربردی، در این مقاله توصیف و تبیین گردید. در پایان پیشنهادهایی با توجه به مطالب ذكر شده در این مقاله ارائه می گردد؛ – تشكیل كارگاههای آموزشی و اجرای فنون تدریس به صورت علمی در این كارگاهها برای تمامی كسانی كه با تدریس و به طور كلی آموزش سر و كار دارند. – تشكیل دورههای ضمن خدمت به منظور آشنایی همه معلمان با روش های تدریس گوناگون ،تا معلمان بتوانند در مواقع ضروری آن روش ها را به كار گیرند. – برگزاری همایش،سمینارها و نشست های علمی و جلسات شورای معلمان می تواند فرصت بسیار مناسبی جهت بحث پیرامون انضباط كلاسی فراهم آورد. – دعوت از افراد موفق برای ایراد سخنرانی در جلسات شورای معلمان پیرامون چگونگی مدیریت كلاس درس. – تغییر محتوای كتب درسی با توجه به روش های فعال تدریس و ارائه ی محتوا براساس تفكر واگرا به جای تفكر همگرا به منظور در گیر كردن شاگردان با مطالب و كمرنگ كردن روش های تدریس سنتی. – تبیین ویژگی های یك معلم نمونه از نظر شخصیتی و اخلاقی و ارائه ی الگو های مناسب توسط گرو ههای آموزشی، رسانه ها و آموزش و پرورش و استخدام معلمانی با ویژگی های شخصیتی مناسب. – تقدیر از معلمانی كه بدون تنبیه و خشونت به بهترین نحو ممكن كلاس درس خود را مدیریت مینمایندو تهیه ی فیلم و سی دی از الگو های تدریس این معلمین جهت استفاده ی سایر همكاران. – اجرای طرح مربیگری همتا در مدارسی كه بعضی معلمین در اداره كلاس مشكل دارند. – اجرای طرح تصمیم گیری دلفی و سیستم گروهی اسمی به منظور نظر سنجی از همه ی همكاران جهت مدیریت كلاس درس و برگزاری دوره ی بیست ساعته ی كوتاه مدت ضمن خدمت پیرامون شیوه ها ی مدیریت كلاس برای كلیه معلمان. – تحقیق پیرامون موضوع و شیو ه های مناسب مدیریت كلاس در مقاطع تحصیلی ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان. – چاپ و نشر خلاصه تحقیقات انجام شده به صورت اقدام پژوهی در خصوص موضوع مدیریت كلاس درس.
