معرفی بهترین روش‌های تدریس مناسب ایران، همه ما در زمان تحصیلمان در مدرسه معلمانی داشتیم که روش تدریس خاصی داشتند! برخی فوق‌العاده عالی بودند و برخی دیگر فوق‌العاده وحشتناک!
روش تدریسی که گاهی اوقات باعث یاد گرفتن فوق العاده ما می شد و برخی دیگر نیز روش تدریسی داشتند که باعث می شد به کل از آن درس متنفر باشیم.
یک خواهش!
بهترین و بدترین معلم دوران تحصیل خود را به یاد بیاورید! و بگویید که چه ویژگی‌هایی داشنتند و تدریس آنها چگونه بود؟ معلمانی که با بازی و آموزش‌های جالب، داستان و کارگروهی و … به ما درس می دادند و روش‌های تدریس متنوعی داشتند و از آن طرف معلمانی که با تهدید و فریاد و … کلاس خود را مدیریت می کردند.
البته موضوع روش تدریس فقط و فقط محدود به دوران مدرسه و معلمان آموزش و پرورش نیست.
در هر سازمان آموزشی، روش تدریس موضوعی بسیار کلیدی است. فرقی نمی کند که این سازمان چه باشد؟
آموزش و پرورش
کلاسی در دانشگاه
موسسه زبان
کلاس فن بیان و سخنرانی!
و…
مهم این است که روش تدریس در هر فضای آموزشی نقشی کلیدی دارد اما روش تدریس موضوعی است که در کشور ما تقریباً به فراموشی سپرده شده است.
روش تدریس چیست؟
در فرآیند آموزش و یادگیری، بحث روش تدریس یا Teaching method یک موضوع خاص است!
موضوعی که معمولاً کم به آن توجه شده و یا اگر توجه شده به اندازه کافی حالت عملی به خود نگرفته است.
در این نوشته قصد داریم به این موضوع بپردازیم که اصلاً روش تدریس چیست؟ و چه روش‌های تدریسی وجود دارد و کدامیک برای فضای ایران مناسب هستند؟
پس به عنوان اولین گام شاید بد نباشد که ببینیم بین روش تدریس و مهارت آموزی (Training) چه تفاوت‌هایی وجود دارد؟
شاید اولین گام از صحبت ما به این تعریف برگردد که اصلاً تعریف تدریس چیست؟
تدریس به آن قسمت از فعالیت‌های آموزشی که با حضور معلم در کلاس درس اتفاق می‌افتد اطلاق می‌شود و هدفش ایجاد شرایط مطلوب یادگیری از سوی معلم است.
معمولاً در تدریس حداقل سه ویژگی برشمرده می‌شود:
وجود تعامل بین مدرس و یادگیرنده (نه یک جریان یک طرفه که مدرس مثل ضبط صویت مباحث را تکرار کند)
وجود اهداف از قبل تعیین شده (که مدرس بداند به چه هدفی این فعالیت‌ها را انجام دهد)
ایجاد فرصت مناسب و آسان برای یادگیری. (تا یادگیرنده بتواند به آسان‌ترین روش ممکن موضوع را فرا بگیرد)
پس با همین تعریف ساده متوجه یک موضوع بسیار مهم می‌شویم:
متاسفانه بسیاری از مدرسان اصلاً تدریس انجام می‌دهند و فعالیت‌هایی پراکنده و یک جانبه در آموزش را پیش گرفته‌اند!
اعتماد به نفس چیست؟
اعتماد به نفس تان را با این برنامه عملی 10 روزه افزایش دهید
کافیست یک نگاه مختصری به دوران تحصیل خود در مدرسه و دانشگاه داشته باشیم و ببینم که واقعاً کدامیک از مدرسان این سه ویژگی را داشتند؟
کدامیک تعامل برایشان اهمیت زیادی داشت
کدامیک رفتارهایشان بر اساس هدف از قبل تعیین شده بود
و کدامیک فرصت یادگیری را آسان و دلچسب کردند؟
احتمالاً تعداد بسیار بسیار کمی را به ذهن خواهیم آورد.
روش تدریس
اما این که شما این مقاله را می‌خوانید یک معنی بزرگ دارد!
این که شما نمی‌خواهید جزو این بسیاری از مدرسان باشید (یا شاید همین الان هم نیستید)
مهارت‌های ضروری مدرسان
فن‌بیان، سخنرانی، ارتباط موثر و مذاکره بسیار مهم هستند و همانطور که قبلاً نیز اشاره کردم، شاید هر فردی که در اجتماع زندگی می‌کند (یعنی همه افراد!) نیاز است که از حداقل‌هایی از آنها بهره‌مند باشند
اما به اعتقاد من، مدرسان حرفهای، معلمان ارجمند و اساتید باید از همه این فنون (و چندین فن دیگر) به صورت کامل – و نه حداقلی – برخوردار باشند.
روش تدریس چیست؟ معرفی بهترین روش‌های تدریس مناسب ایران
روش تدریس چه چیزی نیست؟
حال با توجه به مطالب گفته شده می توان به سادگی گفت که روش تدریس چه چیزی نیست
الان می‌دانیم که:
روش تدریس صرفاً انتقال اطلاعات نیست و جنبه تسهیل شرایط یادگیری و تعامل در آن بسیار پررنگ است
یک مدرس بخشی از آموزش یا تربیت گروهی از انسان‌ها را بر عهده دارد و از همین رو نیاز است که در بین انسان‌های دیگر واقعاً بهترین باشد و توانمندی‌های خاصی را داشته باشد.
معرفی چند روش تدریس
به صورت کلی یک مدرس – دانسته یا ندانسته – روشی برای تدریس خود دارد.
در هر روش تدریسی شناخت مخاطبان، نوع رفتار با آنها، روش انتقال مطلب، هوش‌های (احساس‌ها و بخش‌های مختلف مغز ) درگیر شده و… همه و همه متفاوت خواهند بود و تأثیر روش‌های آموزشی صحیح بسیار فراتر از تصور اغلب افراد است.
همانطور که ذکر شد روش‌های تدریس مختلفی وجود دارد که در این بخش از نوشته قصد داریم به معرفی آن بپردازیم.
به صورت کلی روش‌ها و فنون تدریس را به چهار بخش کلی تقسیم می‌کنند:
روش‌های تدریس بر اساس انتقال مستقیم اطلاعات و آموزش‌ها
روش‌های تدریس و آموزش بر اساس تعامل
روش‌های تدریس مسأله محور
روش‌های تدریس و آموزش انفرادی
که هرکدام از این روش‌ها زیرمجموعه‌هایی دارند که حتماً در نوشته‌ای جداگانه به آن خواهیم پرداخت.
بهترین روش تدریس چیست؟
سوالی که شاید بسیار جدی باشد این است که حالا واقعاً بهترین روش تدریس چیست؟
در میان این همه روش تدریس متداول چه روش تدریسی بهترین روش تدریس است؟
اجازه بدهید این سوال را با داستانی از دوران دانشجویی خود پاسخ دهم.
چند سال پیش در دوران دانشجویی در مقطع کارشناسی دانشگاه درسی با نام روش‌ها و فنون تدریس داشتیم (من رشته تکنولوژی آموزشی خوانده‌ام) اول ترم در اولین جلسه بسیار خوشحال بودم که قرار است روش‌های نوین تدریس که در هیچ کتابی وجود ندارد را مطالعه کنم!!
با چنین انگیزه‌ای منتظر یک مدرس بسیار با نشاط و پرانرژی بودم که ما را متحیر کند اما لحظه‌ای که استاد ( و واقعاً حیف این واژه استاد که برای چنین موجودی استفاده شود) وارد کلاس شد، یک چهره عبوس، بی حال و بی انرژی را دیدم که با صدایی بسیار آرام گفت.
این کتابی هست که باید بخونیدش و از اون امتحان میاد! البته من خلاصه مطالب رو میگم که شما یادداشت کنید که شب امتحان کل کتاب رو مجبور نشید بخونید!
هوش هیجانی EQ چیست؟ – EQ چه تفاوتی با IQ دارد؟
باورم نمی‌شد!
تمام ترم دانش جویان مشغول دیکته نوشتن بودن و این استاد دانشگاه هیچ کاری به جز خواندن جزوه خود و دانشجویان نیز به جز نوشتن حرفهای او انجام نمی‌دادند.
در جلسه‌ای که استاد مشغول گفتن انواع روش‌های تدریس بود (و مسلماً دانشجویان دیگر در حال نوشتن دیکته بودند) من سوال پرسیدم – کاری که در دانشگاه ما خیلی عجیب بود – و گفتم که:
ببخشید شما الان از کدام روش تدریس استفاده می کنید؟
جواب بی نظیر بود! استاد گفت که من همه روش‌ها را با هم ترکیب می‌کنم!
این حرف اینقدر احمقانه بود که کل کلاس از خنده منفجر شدند چون تنها کار ما نوشتن بود و عملاً تدریسی انجام نمی‌شد.
گفتن این داستان از جهت بود که بدانیم بسیاری از مدرسان تصور می‌کنند که روش تدریسی دارند در حالی که اصلاً روش تدریسی وجود ندارد!
و نکته دیگر این که بدانیم که اصلاً امکان پذیر نیست که بتوانیم چند روش تدریس را به صورت کامل با هم ادغام کنیم زیرا هرکدام ملزوماتی دارند و فلسفه‌هایی. هرچند می‌توانیم به صورت کمکی در هر جلسه و هر موضوع از یک یا چند روش استفاده کنیم اما این که بخواهیم همیشه در حال مخلوط کردن این موضوعات با یکدیگر باشیم باید بگوییم که امکان پذیر نیست!
و اما سوال اصلی! بهترین روش تدریس چیست؟
یک پاسخ مهم برای این سوال این است:
احتمالاً اگر کسی برای این موضوع جواب تک جمله‌ای دارد، هیچ درکی از ماهیت روش تدریس ندارد!
در حقیقت هیچ روش تدریس ثابتی وجود ندارد و بسته به شرایط زیر می‌توانیم از روش‌های مختلفی استفاده کنیم. برخی از این عوامل عبارتند از:
هدف آموزشی
موضوع درسی
سطح مخاطبان
سن و جنسیت مخاطبان
شخصیت مدرس
امکانات موجود
تعداد دانش پذیران
فضای آموزشی
و….
بنابراین کاملاً بسته به این شرایط می‌توانیم بهترین روش‌های را تعیین کنیم.
به عنوان مثال اگر شما بخواهید درسی را آموزش بدهید که هدف آن یادگیری کار گروهی باشد، مطمئناً نمی‌توانید با سخنرانی کردن این مفهوم را منتقل کنید!
روش تدریس مناسب ایران
به عنوان سوال پایانی باید گفت که دقیقاً مثل سوال بالا، بهترین روش تدریس مناسب ایران وجود ندارد و همه چیز بسته به شرایط است.
اما روش‌های تدریسی که می‌دانیم کمترین بازدهی را دارد و هیچ اثری در رفتار فرد ندارد و فقط سطح اطلاعات او را بالا می برد عبارتند از:
روخوانی
سخنرانی
تکرار و تمرین
و از شما به عنوان یک معلم و مدرس مسئول و دلسوز خواهش می‌کنم که حتماً در تدریس‌های خود آموزش‌های مبتنی بر تمرین، کار گروهی، ایفای نقش، کار عملی، بازی و … را لحاظ کنید.
یک خواهش!
خاطره‌ای از یک روش تدریس خوب یا بد از دوران تحصیل خود را در قسمت نظرات بنویسید
