این موقعیت را تصور کنید: به فرزند خردسالتان، که می‌خواهد به جای صبحانه شیرینی بخورد، نه می‌گویید و در همین حین، پسر پانزده ساله‌تان از راه می‌رسد و از شما می‌خواهد آخر هفته را با دوستانش بگذراند. در هر دو مورد، فارغ از سن کودک، پس از شنیدن جواب منفی، نق زدن و شکایت شروع خواهد شد. واقعیت این است که تمام کودکان، از نوپایان تا نوجوانان، خوب می‌دانند چگونه با آزاردهنده‌ترین روش ممکن با تصمیم شما بجنگند.
شاید شما هم، مانند بسیاری از والدین دیگر، روش‌های زیادی را، از جمله دادن وقفه‌های زمانی تا استفاده از گوش‌گیر، برای مقابله با این موضوع به کار برده باشید، اما نق زدن کودکتان همچنان ادامه داشته باشد. اولین خبر خوب این است که بدانید شما تنها نیستید! پدر و مادرها، در سراسر جهان، همواره هدف نق‌نق و غرغر فرزندانشان بوده‌اند. اما، خبر خوب دوم این است که شما می‌توانید شکایت‌های مکرر کودکتان را متوقف کنید. در واقع، با دانستن اینکه چرا کودک نق می‌زند، قادر خواهید بود راه‌حلی برای پایان دادن و جلوگیری از نق زدن کودک پیدا کنید.
چرا کودک مدام شکایت می کند و نق می زند؟
به این دلیل ساده که نق‌نق و شکایت او را به هدفش می‌رساند. قبول کنید وقتی فرزند شما شکایت و چانه‌زنی می‌کند، می‌تواند بخش بزرگی از توجه شما را به خود اختصاص دهد. والدگری مثبت ادعا می‌کند نوع بشر با دو نیاز احساسی پایه طراحی شده است: تعلق و اهمیت داشتن. یکی از اساسی‌ترین روش‌هایی که والدین می‌توانند به کمک آن نیاز کودک به تعلق داشتن را برآورده کنند دادن توجه کافی به اوست.
کودکان نق نمی زنند تا عمدا شما را آزرده کنند، آن ها شکایت می کنند تا توجه شما را جلب کنند
بهتر است با این واقعیت روبه‌رو شوید که والدین، از همه موجودات دیگر جهان، مشغولیت‌های بیشتری دارند و نزدیک به یک میلیارد موضوع هست که برای گرفتن زمان و توجه شما با هم رقابت می‌کنند.
در میان این موضوعات، فرزندانتان اگر میزان کافی توجه مثبت را از شما دریافت نکنند، برای گرفتن آن به شکل منفی دست به عمل می‌زنند. با اینکه برای کودکان، حتما اولویت با توجه مثبت والدین است، اما توجه منفی (اصلاحات و توبیخ‌ها) نیز کفایت می‌کند، چرا که همچنان ذخیره توجه شما را در ظرف آن‌ها بالا میبرد. بنابراین، از نق زدن، اذیت کردن، چانه زدن و شکایت کردن، همواره برای گرفتن این توجه استفاده می‌کنند، چرا که این هدف برای آن‌ها، بعد از توجه مثبتی که واقعا نیاز دارند، در اولویت دوم قرار دارد.
حقیقت این است: کودکان تنها به رفتارهایی ادامه می دهند که آن ها را به هدفشان می رساند
وقتی کودکی غر می‌زند و موفق به تسلیم کردن پدر یا مادرش و گاهی هر دوی آن‌ها می‌شود، به زودی می‌فهمد نق زدن او را به هدفش می‌رساند؛ توجهی که نسبت به آن بسیار مشتاق است و البته، در بعضی مواقع، آن بسته شکلاتی که در قفسه فروشگاه دیده است. نکته‌ای که بسیاری از والدین از آن آگاهی ندارند این است که تسلیم شدن در برابر خواسته کودک، مانند تماشای یک کارتون دیگر در تلویزیون یا خوردن یک اسکوپ بستنی دیگر، تنها راه موجود برای پاداش دادن به نق زدن کودک نیست.
صرفا با پاسخ به نق زدن کودک، حتی اگر توبیخ او باشد، نتیجه دلخواه را به او داده است. بلند کردن کودک یا واکنش نشان دادن با هشداری حاکی از ناراحتی (بسه دیگه! نق نزن!) همچنان توجه شما را به کودک جلب کرده است و حالا، او یاد گرفته است که باید دوباره چه کاری را برای گرفتن نتایج مشابه انجام دهد.
برای پایان دادن و جلوگیری از نق زدن کودک چه کارهایی می توانید انجام دهید؟
اکنون که می‌دانید چرا فرزندتان نق می‌زند، می‌توانید با به کار بردن راهکارهایی، پیش از آنکه شنوایی خود را از دست دهید، این کار را متوقف کنید.
۱. کاری کنید که نق زدن دیگر پاسخگوی نیاز کودک نباشد
تلاش کنید دلیل اصلی نق زدن فرزندتان را هیچگاه از خاطر نبرید. بنابراین، با حذف پاداش‌ها، توجه کردن و گاهی دادن چیزی که نق زدن برای آن شروع شده است، این رفتار آزاردهنده را به میزان چشمگیری کاهش دهید.
قدم اول آن است که هرگز در برابر نق زدن کودک تسلیم نشوید. خواه در فروشگاه باشید یا در خانه و سر میز شام، یک «نه» محکم بگویید و بر آن پافشاری کنید. اگر اوقات تلخی کودک شروع شد، با حفظ آرامش، خود و فرزندتان را به مکان امنی برسانید (مثلا اتومبیل). اینگونه کودک خیلی زود یاد خواهد گرفت که شکایت کردن یا حتی کج خلقی او را به هدفش نخواهد رساند.
۲. دادن توجه منفی به کودک را متوقف کنید
با پرهیز از توجه به نق‌نق کودک، بخش بزرگی از پاداش این رفتار را حذف کرده‌اید. در اینجا با فرایند تمرینی سه مرحله‌ای برای انجام این کار آشنا خواهید شد:
قدم اول: انتظارات خود را روشن کنید
در یک لحظه آرام به فرزند خود بگویید: «من ازت درخواست می‌کنم اون چیزی رو که می‌خوای با صدای عادی و بدون نق زدن به من بگی و اگر قبول نکردم، مشکلی نداشته باشی. اگر خواسته‌ت رو با این لحن به من بگی، من نمی‌شنوم، برای همین نمی‌تونم بهت هیچ پاسخی بدم. هر وقت بخوای با لحن عادی حرف بزنی، ما می‌تونیم دوباره امتحان کنیم و من خیلی خوشحال می‌شم که درباره هر چیزی که توی ذهنت هست با هم صحبت کنیم».
نکته: ممکن است مجبور شوید، برای نشان دادن تفاوت صدای طبیعی و صدای حاکی از نق نق، یک نمایش اجرا کنید و آن را در قالب بازی با کودک پیش ببرید.
قدم دوم: برای کودک مشخص کنید که چگونه پاسخ خواهید داد
«اگر به نق زدن ادامه بدی، من نمی‌تونم بهت جواب مناسب بدم و ممکنه به کار خودم برسم. خیلی خوشحال می‌شم تو بدون نق زدن و با لحن عادی خواسته‌هات رو مطرح کنی تا من به حرفات دقیق گوش کنم».
قدم سوم: درک کودک را تایید کنید
تا این مرحله، شما زمینه لازم را فراهم کرده‌اید. اما به خاطر داشته باشید وقتی کار شما در این سه قدم به پایان رسید، حتما باید به حرف‌هایتان پایبند بمانید. این کار را، هر مرتبه که کودک شروع به نق زدن می‌کند، تکرار کنید. آرام بمانید و راه خود را بروید، در چنین شرایطی، حتی یک واکنش منفی بدون کلام نیز می‌تواند از سمت کودک پاسخ و پاداش تلقی شود. وقتی کودک با صدای عادی درخواست خود را تکرار کرد، بلافاصله، با آرامش و خوشرویی به او پاسخ دهید.
۳. در یک حرکت پیشگیرانه، همیشه به کودک توجه مثبت داشته باشید
برای کاربردی بودن گام‌های گفته شده، شاید مهم‌ترین نکته آن است که شما باید آنقدر به کودک توجه مثبت بدهید تا اتصال احساسی شما به خوبی برقرار شود.
هر والدی روزانه باید حداقل ۳۰ دقیقه از وقت خود را برای ساختن زمان با کیفیتی با هر کودک صرف کند. شما می‌توانید در بازی محبوب کودک با او همراهی کنید، برای او کتاب بخوانید یا هر کار دیگری را انجام دهید که کودک به آن علاقه دارد. در طول این زمان خاص، نوتیفیکیشن‌های ایمیل و گوشی همراه خود را فراموش کنید، به پیام‌ها پاسخ ندهید و آماده کردن شام را به زمان دیگری موکول کنید.
وقتی سبد کودک را از توجه مثبت خود پر کنید، او بهتر با شما مشارکت می‌کند و احتمالا کمتر از نق زدن برای گرفتن توجهتان استفاده خواهد کرد.
