استفاده از رنگ های مختلف در كلاس ها، فضاهای آموزشی و دیوار نگارهای حیاط مدرسه، همانند موتور محرك افزایش قدرت یادگیری دانش آموزان عمل می كند كه راندمان آموزشی را بالا می برد.
طبیعت اطراف ما، سرشار از رنگ هایی است كه دیدن آن ها، بسته به احساس فردی، شادی و نشاط آور است و هر یك تاثیرات متفاوتی بر ذهن و روان ما دارد.
به بیانی دیگر، رنگ ها، فرد را در شناخت بهتری از وضعیت روحی و ضمیر ناخودآگاه و محیط اطراف خود یاری می كنند. به همین علت، از تاثیر رنگ ها بر مسایل آموزشی و یادگیری نباید غافل ماند چرا كه به گفته روانشناسان محیطی، 80 درصد اطلاعات دریافت شده مغز، از راه بینایی به دست می آید. همچنین استفاده از رنگ در فضای آموزشی و كلاس های درس، سرعت یادگیری وگیرایی دانش آموزان را افزایش داده و به عنوان محرك حس بینایی، به بهبود قدرت یادگیری و ماندگاری اطلاعات كمك می كند.
اهمیت به رنگ متاسفانه در فضاهای آموزشی كشورمان به دست فراموشی سپرده شده و در ساخت مدارس، تنها به ایمنی و تعداد كلاس ها برای گنجاندن دانش آموزان بیشتر دقت می شود و به تاثیر رنگ ها بر یادگیری و شادی آوری به دانش آموزان توجهی نمی شود.
در مدارس و فضاهای آموزشی ما، متخصصان هنری و روانشناسی جایگاهی ندارند و كمتر به مسایل روحی روانی توجه می شود. حال آن كه با راهنمایی و مشاوره و استفاده از تجارب آنان می توان فضای آموزش و پرورش را به گونه ای طراحی كرد كه شاهد اثربخشی رنگ ها در افزایش راندمان آموزشی باشیم.
تاریخچه كاربری رنگ در فضاهای آموزشی
از منظر تاریخی، رنگ در همه اقوام و تمدن ها، پیشینه گسترده ای داشته و نمونه بارز و دیرینه آن را می توان در نقاشی های حك شده بر روی دیواره غارها دید كه در آن رنگ هایی ساخته شده از برخی سنگ ها بكاربرده شده است.
آشنایی انسان با رنگ از دوران تاریخی رقم خورد و با گسترش و رشد علوم و صنعتی شدن كشورها، علم روانشناسی محیط شكل گرفت و مولفه هایی از جمله استفاده از رنگ در محیط یا تاثیراتی كه رنگ محیط بر روی افراد می گذارد به صورت تخصصی مورد مطالعه قرار گرفت.
این علم از اواسط قرن نوزدهم و زمانی كه پی برده شد فاكتورهایی در محیط وجود دارد كه افراد را پر از خشونت و هنجارشكن یا آرام و مطیع می كند، به صورت رسمی در فضاهای آموزشی تدریس شد. از جمله اساتید روانشناسی محیط، هرچقدر محیط مهیاتر و بهتر باشد یادگیری را بیشتر و بهینه می كند. رنگ هایی كه گرم هستند بر افراد تاثیر دارند و می تواند آنان را به محیط آموزشی جذب و فضای خوشایندی برای آنان ایجاد کند.
بنابر این مطالعات، عنوان می شود كه وقتی در كلاس درس رنگ استفاده می شود آن محیط از حالت كسلی و سادگی خارج شده و به محیطی زنده، پویا و روشن و هیجان انگیز تبدیل می شود و كودكان هم در این محیط آموزشی متحول می شوند.
تركیب رنگ مدارس ابتدایی، تند و گرم
پژوهش های روانشناسی نشان می دهد تنوع رنگ و استفاده از رنگ های روشن و شاد در آغازین سال های مدرسه، به ارتقای یادگیری دانش آموزان كمك می كند. موضوعی كه طراحان كتاب های درسی به آن توجه كرده و زمینه برقراری ارتباط كودكان با كتاب ها و تصویر و خاطره سازی آنان را فراهم كرده اند.
اما نباید فراموش كرد كه تاثیر رنگ ها بر ذهن دانش آموزان، تنها معطوف به كتاب درسی نیست و از اجزای رنگی فضای آموزشی از جمله نیمكت، دیوارها، راهروها و كتابخانه و غیره هم تاثیر می پذیرند.
البته باید در نظر داشت كه محیط با نور روز و طبیعی بازدهی بالاتری دارد، پس رنگ هایی كه انتخاب می شود اگر با نور مصنوعی باشد بازدهی كارایی كمتری خواهد داشت.
نكته مهم دیگر تناسب رنگ‌ها با دوره‌های مختلف آموزش است، مثلا تاكیدی كه بر شاد و تند بودن رنگ‌ها در دوره ابتدایی می‌شود، برای دوران آموزش متوسطه وجود ندارد. موضوعی كه به طور معمول در مدارس ما رعایت نمی شود و رنگ های كرم متمایل به سفید، دیوارهای كلاس ها را دربر گرفته كه دانش آموزان ابتدایی را به هیجان و ذوق درس و تحصیل وانمیدارد.
كودكان با توجه به رنگ اجسام احساسات متفاوتی نسبت به آن ها دارند. بی شك طراحی داخلی كلاس های درس باید به گونه ای باشد كه بتواند در دانش آموزان احساس خوبی ایجاد كرده و آنها را تشویق كند تا با شور و اشتیاق بیشتری در آن فضا به سر ببرند.
رنگ دوره متوسطه، ملایم اما زنده
رنگ مناسب با فضای آموزشی متوسطه را رنگی به دور از هیجان زدگی عنوان كرد و گفت: در این محیط آموزشی باید رنگ ها به گونه ای انتخاب شود كه دانش آموزان كمتر هیجان زده شوند چرا كه در شرایط سنی بلوغ به اندازه كافی به دنبال هیجان هستند.
پس رنگ های سرد مانند آبی یا سبز كمرنگ همراه با نور طبیعی كه تمركز و آرامش آور است برای دوره متوسطه توصیه می شود؛ بخصوص در مورد نیمكت دانش آموز. اما در تابلو اعلانات می توان از رنگ های پویا و زنده تر استفاده كرد تا دانش آموزان را جذب كند.
درباره رنگ محیط كتابخانه، سالن غذاخوری، سالن ورزشـی وغیره هم گفت: بـاید با رنگ كلاس‌ها متفاوت باشد. بهتر است در انتخاب رنگ برای قسمتهای مذكور از رنـگ‌هایی اسـتفاده شـود كه طول موج بالایی دارند. برای مثال، برای كتابخانه‌ها می‌توان از زرد كمرنگ یا سبز روشـن كـه آرامش و تمركز را افزایش می‌دهند، استفاده كرد.
در محیط های آموزشی، علاوه بر طیف دانش آموزان، باید به طیف معلمان و اولیای مدرسه به عنوان آموزش دهنده هم توجه كرد. چرا كه ساعت های زیادی را در این فضا می گذرانند پس باید احساس آرامش خاطر كنند.
به طور كلی می توان گفت، ایجاد فضای شاد، همراه با بـه‌كارگیری رنـگ‌های مـناسب در كلاس‌ها، در یادگیری دانش‌آموزان موثر است و انرژی آنان را دوچـندان مـی‌كند وتاثیر بسزایی در افزایش انگیزه تحصیلی دانش‌آموزان دارد.
