شما، به عنوان افرادی بزرگسال، توانایی حل مشکلاتتان را دارید. از طرف دیگر، بسیاری بر این باورند که روزهای کودکی بدون نگرانی و تنش و بسیار آرام است، در حالی که این‌گونه نیست. آیا می‌دانید کودکان نیز با مشکلات روبرو می‌شوند؟ کودکان نیز، مانند بزرگسالان، روزانه در موقعیت‌های مختلف دچار مشکلاتی می‌شوند. بنابراین، موضوع اصلی این است که چطور می‌توان مهارت حل مسئله را به کودک آموزش داد تا در بزرگسالی هم بتواند مشکلاتش را به شکل درست حل کند.
چرا کودکان به مهارت حل مساله نیاز دارند؟
شاید عجیب به نظر برسد که کودک با چه مشکلاتی مواجه می‌شود که به مهارت حل مسئله نیاز داشته باشد. بهتر است بدانید کودکان هم هر روز با مشکلات متعددی مواجه می‌شوند که ممکن است بر آن‌ها تاثیر منفی نیز بگذارد. شاید از دید بزرگسالان مشکلات کودک بسیار ناچیز باشد، اما برای کودک مشکلات تحصیلی، عملکرد ورزشی و کنار آمدن با قلدری و زورگویی همکلاسی‌ها بسیار سخت و سنگین است.
ناتوانی در حل مسائل ممکن است به بحرانی بزرگ در زندگی کودک منجر شود. بنابراین، آموزش مهارت حل مسئله و مدیریت مشکلات بسیار واجب و ضروری است. مغز کودکان در حال رشد است و هر گونه استرس یا فشار می‌تواند به ایجاد احساس ناامیدی در آن‌ها ختم شود. کودکان کم‌سن، در مقابل مشکلات، احساس تنهایی و فشار می‌کنند. با آموزش استراتژی‌ها و مهارت‌هایی که در ادامه می‌خوانید، می‌توان مهارت حل مسئله را در کودک تقویت کرد. بازی‌ها در آموزش حل مسئله بسیار مفیدند، به همین دلیل، چند بازی ساده و مفید نیز در ادامه معرفی خواهند شد.
۱. به کودک کمک کنید مسئله را بشناسد
وقتی کودک با مسئله‌ای مواجه می‌شود، امکان دارد گوشه‌گیر و ساکت شود. پس با او درباره مشکلش صحبت کنید؛ هر مشکلی مثل نمره پایین در درس‌ها، بحث با دوستش یا زورگویی در مدرسه. با کودک بدون نصیحت و قضاوت صحبت کنید. صحبت کردن درباره مشکل به او کمک می‌کند آن را بهتر درک کند.
۲. کمک کنید راه حل را پیدا کند
از کودک بپرسید چه راهکارهایی به ذهنش می‌رسد. حتی اگر این راهکارها خنده‌دار بود، او را مسخره نکنید. به ایده‌های او احترام بگذارید و با گفتگو تلاش کنید راهکارهای بهتر را به او نشان دهید.
۳. بیش از حد دخالت نکنید
درست است که والدین بخشی از زندگی کودک‌اند، اما گاهی بهتر است به کودک اجازه دهید تا خودش مشکلاتش را حل کند. به کودک باید آزادی داد تا خودش برای حل مشکلاتش تلاش کند. نباید همیشه تمام زندگی او را زیر ذره‌بین قرار دهید.
۴. به کودک کمک کنید نقاط مثبت و منفی راه حل را کشف کند
در نظر گرفتن نقاط مثبت و منفی یا مزایا و معایب هر تصمیم یکی از بهترین راهکارها برای حل مسئله است. این روش آسان را به کودک آموزش دهید و برای فهرست کردن این موارد به او کمک کنید. به علاوه، او با این روش می‌آموزد که مسئولیت تصمیم‌ها را قبول کند.
۵. به کودک کمک کنید تصمیم درست را بگیرد
بعد از کمک برای درک بهتر مسئله و فهمیدن مزایا و معایب هر تصمیم، امکان دارد کودک تصمیمی بگیرد که مناسب نیست. برا کمک به تصمیم گیری در این حالت، نظر خود را بگویید و توضیح دهید که چرا این راه‌حل بهتر است.
۶. راه حل‌های مختلف را امتحان کنید
در بعضی مشکلات، امکان دارد بیش از یک راه‌حل وجود داشته باشد یا کودک راه‌حلی را امتحان کند و شکست بخورد. در این شرایط، کودک را تشویق کنید تا زود دست از تلاش نکشد و راه‌حل‌های دیگر را امتحان کند.
۷. الگوی خوبی باشید
اگر کودکان ببینند والدین در مواجهه با مشکلات راه‌حل‌های متعددی دارند و می‌توانند با دیدی مثبت با مشکلات برخورد کنند، در این صورت، آن‌ها هم از روش‌های والدین تقلید می‌کنند.
در صورتی که محیط خانواده برای مطرح شدن مشکلات آماده باشد، کودک هم به‌راحتی مشکلاتش را مطرح می‌کند و بقیه اعضا می‌توانند به او کمک کنند. در غیر این صورت، کودکی که بعد از مطرح کردن مشکلش با تمسخر، قضاوت یا عصبانیت مواجه شود در دفعات بعد تلاشی برای مشورت گرفتن نمی‌کند.
۸. از بازی‌های خلاقانه استفاده کنید
بعضی از بازی‌های کودکانه می‌تواند مهارت حل مسئله را در کودک تقویت کند. بازی‌های ساده‌ای مثل خانه‌‌سازی و انطباق اشیاء از ساده‌ترین نمونه‌ها هستند. در کل، بازی‌هایی که نیاز به کمی فکر کردن و حل مسئله دارد مفیدند.
۹. اصول اولیه را آموزش دهید
چند تکنیک ساده را، که در موقعیت‌های مختلف کاربردی است، به کودک آموزش دهید. تجزیه مسئله به بخش‌های کوچک‌تر از راحت‌ترین تکنیک‌هاست که کودکان هم آن را درک می‌کنند.
۱۰. درباره شکست صحبت کنید
به کودک خود بیاموزید که شکست خوردن در زندگی امری طبیعی و عادی است. ناتوانی در قبول شکست برای کودک مانع بزرگی است تا برای حل مشکلاتش تلاش نکند.
تقویت مهارت حل مسئله کودک با بازی ها چگونه امکان پذیر است؟
همان‌طور که در نکات مهم تقویت حل مسئله در کودک درباره اهمیت بازی‌ها توضیح داده شد، در ادامه هفت بازی ساده معرفی می‌شوند که در تقویت مهارت حل مسئله کمک‌کننده‌اند.
۱. پیدا کردن گنج
چند سرنخ و نشانه را در نقاط مختلفی از خانه مخفی کنید، طوری که پیدا کردن هر کدام به پیدا شدن دیگری کمک کند. در انتهای این مسیر، چیزی به عنوان گنج مخفی کنید که مکان آن با داشتن و درک سرنخ‌ها پیدا شود. این بازی، علاوه بر تقویت مهارت‌های حل مسئله، به کودک کمک می‌کند کار و بازی‌های گروهی را نیز یاد بگیرد.
۲. پازل
پازل‌ها راهکاری عالی و آسان برای تقویت حل مسئله‌اند. پازل‌های تصویری در بازار موجود است یا می‌توانید مقوا را در اشکال مختلف برش بزنید و از کودک بخواهید، با در کنار هم گذاشتن تکه‌ها، چیزهای جدید بسازد.
۳. بدون پا گذاشتن روی زمین
این بازی ساده اما شاد و مفرح است. برای مثال، مسیری را مشخص کنید که در آن کودک باید از نقطه الف به نقطه ب برسد، اما نباید پاهایش به زمین بخورد؛ یعنی می‌تواند هر چیزی زیر پاهایش بگذارد، اما نباید زمین را لمس کند. با فراهم کردن جعبه‌های خالی یا صندلی می‌توان این بازی را گروهی هم انجام داد.
۴. سریع‌ترین موشک کاغذی
ساختن هواپیما یا موشک کاغذی از بهترین تفریح کودکان دبستانی است. می‌توانید آن را به یک بازی رقابتی تبدیل کنید. هر کسی که با تغییرات درست در موشک خود بتواند آن را سریع‌تر کند یا کاری کنند که موشکش مدت بیشتری در هوا بماند برنده می‌شود.
۵. وصل کردن نقطه‌ها
نقطه‌هایی با فواصل متفاوت روی کاغذ بکشید و از کودک بخواهید با وصل کردن آن‌ها مربع‌ها یا مثلث‌هایی بسازد و هر کس بتواند اشکال بیشتری بسازد برنده است.
۶. ساختن بلند‌ترین برج
در این بازی می‌توانید از کتاب، جعبه یا ظرف استفاده کنید. با چند بلوک سبک پلاستیکی و جعبه‌های کوچک، می‌توان مسابقه‌ای گذاشت تا کودک برجی بلند بسازد. نکته اصلی در این بازی ساختن برجی است که با هر تکانی نریزد.
۷. همه چیز را داخل هم جا دهید
این بازی هم بسیار ساده است، اما نیاز به فعالیت فکری دارد. هر چیزی را که در خانه فضای داخلی دارد جمع کنید، چیزهایی مثل گلدان‌های خالی یا ظروف. در این بازی کسی برنده است که بتواند بیشترین تعداد از اشیاء را داخل هم قرار دهد.
بازی‌های فکری زیادی هم در بازار موجود است. اگر کودک در سنین مدرسه است و می‌تواند بخواند و بنویسد، طیف گسترده‌ای از بازی‌های حل‌کردنی را می‌توان برای او تهیه کرد.
