شناخت روانشناسی کودک یا همان خلق و خو و روحیات کودک از مهم‌ترین کارهایی است که والدین باید انجام دهند. این کار نیاز به مدرک خاصی ندارد، با این حال، آنچه باید انجام دهید یافتن نشانه‌های ساده‌ای است که به کمک آن‌ها متوجه می‌شوید کودک چه چیزی را دوست دارد یا ندارد، چه چیزی او را به خنده یا گریه می‌اندازد و چه چیزی باعث انگیزه یا ناکامی او می‌شود.
شناخت خلق و خو و خصوصیات منحصربه‌فرد کودک بخش مهمی از روانشناسی رشد و یکی از گسترده‌ترین و رایج‌ترین موضوعات مورد مطالعه است. این بخش تخصصی بر فرایندهای روانشناختی کودکان، از زمان تولد تا نوجوانی، و بر تغییرات روانشناختی، که از ابتدای تولد اتفاق می‌افتد، تمرکز می‌کند. محدوده مطالعه آن شامل مهارت‌های حرکتی، رشد شناختی، مهارت‌های زبان، روابط اجتماعی و رشد هیجانی است.
والدین، درباره توانایی‌ها و مهارت‌های کودک یا نبود آن‌ها، شیوه تعبیر و تفسیر خودشان را دارند. اگر کودک و خصوصیاتش را به‌درستی درک نکنید، ممکن است آن‌ها را به اشتباه تفسیر یا سوءتعبیر کنید. گرچه این سوءتعبیرها گاهی ممکن است بی‌ضرر باشد، اما در اغلب موارد اینگونه نیست. نقش والدین در رشد روانشناختی کودک بسیار کلیدی است. کمبود آگاهی در این زمینه اغلب منجر به قضاوت اشتباه کودک و در نهایت، منجر به تصمیم‌گیری اشتباه والدین خواهد شد.
براساس مطالعه‌ای که روانشناس، دکتر برندا فولینگ، انجام داده است، کودک به طور مستقیم تحت تاثیر میزان زمانی است که والدین صرف شناخت و کسب اطلاعات در زمینه رشد او می‌کنند. بنابراین، کسب آموزش و آگاهی درباره جنبه‌های مختلف روانشناسی کودک و رشد او بسیار مهم است، والدین از این طریق می‌توانند به طور معناداری به رشد هیجانی و ذهنی کودک کمک کنند.
برای درک بهتر روانشناسی کودک چه باید کرد؟
۱. با دقت مشاهده کنید
یکی از ساده‌ترین و در عین حال، مؤثر‌ترین شیوه‌های یادگیری درباره روانشناسی کودک مشاهده است. به چیزی که کودک می‌گوید یا کاری که انجام می‌دهد علاقه نشان دهید. هنگام غذا خوردن، خوابیدن و بازی کردن، به کارها، حالات و خلق و خوی آن‌ها توجه کنید. به یاد داشته باشید کودک شما منحصربه‌فرد است و ممکن است خصوصیات و ویژگی‌های متفاوتی با سایرین داشته باشد و حتی با بزرگ‌تر شدن نیز، این خصوصیات در وی ادامه پیدا کند. بنابراین، از مقایسه کودک با سایر کودکان اجتناب کنید، زیرا این کار نه تنها باعث ایجاد استرس در شما می‌شود، بلکه به کودک نیز احساس بدی می‌دهد.
این چند سؤال می‌تواند در درک بهتر خلق و خوی کودک به شما کمک کند:
- کودک به چه کاری بیشترین علاقه را دارد؟
- وقتی باید کاری را انجام دهد که دوستش ندارد، چه واکنشی نشان می‌دهد؟ (مانند خوردن سبزیجات و انجام دادن تکالیف)
- تا چه اندازه اجتماعی است؟
- آیا او به اشتراک گذاشتن یا امتحان کردن چیزهای جدید تمایلی دارد؟
- چقدر زمان می‌برد تا کودک با محیط اطرافش آشنا شود؟
- آیا می‌تواند خودش را با تغییرات محیط سازگار کند؟
به یاد داشته باشید، در حالی که به این سؤالات پاسخ می‌دهید، کودک را قضاوت نکنید. برای آگاه شدن، فقط مشاهده کنید.
۲. زمان با کیفیتی را به کودکان خود اختصاص دهید
والدین امروزه مسئولیت‌های مختلفی در خارج و داخل خانه دارند. وظایف چندگانه به آن‌ها اجازه نمی‌دهد در آن واحد به همه امور رسیدگی کنند، یکی از این موارد مهم کودک است. اگر تاکنون به این شکل با کودک وقت گذرانده‌اید، حالا زمان مناسبی برای تغییر است.
اگر می‌خواهید کودک را درک کنید، باید برای او، به معنای واقعی، زمان بگذارید. زمانی که با آن‌ها سر میز شام صرف می‌کنید یا آن‌ها را به مدرسه می‌برید و برمی‌گردانید کافی نیست، بهتر است وقتی هم برای گفتگو و بازی با آن‌ها اختصاص دهید. هرچه زمان بیشتری با یکدیگر بگذرانید، بیشتر کودک و خلق و خویش را می‌شناسید. گفتگو با کودک شما را از اتفاقاتی که در زندگی، مدرسه و محیط اطراف کودک رخ می‌دهد آگاه می‌کند. از این طریق، متوجه می‌شوید چه موسیقی یا برنامه تلویزیونی مورد علاقه اوست و چه چیزی او را هیجان‌زده می‌کند. زمان کافی همیشه به معنای صحبت کردن یا انجام کاری با یکدیگر نیست. گاهی فقط کافی است در سکوت کنار او بنشینید و او را نظاره کنید.
۳. به محیطی که کودک در آن است توجه کنید
طبق تحقیقات انجام‌شده، رفتار و نگرش کودک تحت تاثیر محیطی است که در آن رشد می‌کند. برای شناخت بهتر کودک، باید به محیطی که در آن است توجه کنید. همچنین، براساس این تحقیقات، محیط می‌تواند بر رشد مغز کودک تاثیر بگذارد که در نتیجه آن، بر رشد زبان و مهارت‌های شناختی نیز تاثیر می‌گذارد. در این تحقیق، بیشترین اثر را بر کودک محیط خانواده داشته است. رفتار کودک تا حد زیادی به افراد و نوع تعامل آن‌ها با او وابسته است.
۴. به آن ها گوش دهید. اجازه دهید کودک داستان هایش را به شما بگوید
صحبت کردن خوب است اما گوش دادن به کودکتان هنگامی که مشغول مکالمه با او هستید بسیار مهم است. گفتگو را شروع کنید تا کودکتان صحبت کند و سپس به آنچه که می‌خواهند بگویند گوش دهید. کودکان ممکن است قادر نباشند در مورد خودشان به طور شفاف صحبت کنند، به همین دلیل شما باید به کلماتی که استفاده می‌کنند و نشانه‌های غیر کلامی آن‌ها نیز توجه داشته باشید.
بر زبان، لحن بیان و زبان بدن آن‌ها تمرکز کنید. نه تنها باید گوش کنید، بلکه کودکتان نیز باید بداندکه شنیده می‌شود و جدی گرفته می‌شود. زمانی که گفته‌های آن‌ها را تایید می کنید و پاسخ می‌دهید به آن‌ها نشان می‌دهید که گفته‌های آن‌ها را درک می‌کنید. اگر گفته‌هایشان برای شما مفهوم نبود، برای شفاف سازی بیشتر از آن‌ها سوال بپرسید. اما مراقب باشید که بیش از حد صحبت نکنید و یا سوالات زیادی را مطرح نکنید زیرا می‌توانید کودک خود را به طور کامل منفعل یا وادار به سکوت کنید .
۵. کودکان دیگر را مشاهده کنید
گاهی مشاهده سایر کودکان همسن کودک شما به درک بهتر کودک کمک می‌کند. این موضوع در درک رفتارهای اجتماعی کودک و شناسایی نقاط ضعف و قوت او کمک می‌کند. البته این به معنی مقایسه کودک با دیگران نیست، بلکه به این معناست که مشاهده کودکان دیگر به شما درک و شناخت عمیق‌تری از دنیای کودکان می‌دهد.
۶. حدس نزنید
شما از همه خواسته‌ها و احساسات کودک اطلاع ندارید. اگر کودک شکایتی نداشته باشد، ممکن است فرض کنید او خوشحال است و گمان کنید پدر و مادر خوبی هستید، زیرا کودک رفتار اجتماعی پسندیده‌ای دارد. وقتی حدس می‌زنید، ممکن است فکر کنید کاملا کودک را درک می‌کنید و در نتیجه، دچار انتخاب‌های نادرستی شوید. از او سؤال کنید تا هر تردیدی برطرف شود و با این کار، متوجه شوید موضوع چیست.
