مسئولیت کودکان در کارهای خانه
یکی از کارهایی که در خانه انجام می شود
تمیز کردن خانه است. گاهی در این میان کودکان دوست دارند به والدینشان کمک کنند و وظایفی را برعهده بگیرند اما آیا این کار درست است یا نه؟ واگر خوب است باید از چند سالگی این وظیفه را به آنها بسپاریم.
از چه زمانی و چگونه می توان به کودک مسوولیت داد؟
معمولا بین 3 تا 5 سالگی، کودک هر چیزی را از روی تقلید یاد می گیرد برای همین می توانید مرتب کردن اتاق را مانند بازی به او نشان دهید و او را در این کار همراهی کنید. او نیاز دارد بداند که این کار را از کجا شروع کند و هر وسیله را چطور سرجای خود بگذارد. تصور نکنید فرزند شما خیلی کوچک است.
وقتی زمان تمیز کردن اتاق کودکتان می شود حتما مسوولیت هایی به او بدهید.کودک با کمک شما معنای مسوولیت را می فهمد و تمایل پیدا می کند که این کار را تکرار کند. در ضمن بین 6 تا 11 سالگی، او تمایل دارد خود را مستقل تر نشان دهد و ترجیح می دهد اتاقش را به تنهایی مانند یک فرد بزرگسال مرتب کند. این موضوع به آن معنا نیست که او می داند چطور این کار را انجام دهد. دلایل صحبت های خود را برایش توضیح دهید، از تحمیل نظرات خود اجتناب کنید و به جای او وسایلش را مرتب نکنید. مثلا بدون هماهنگی و موافقت فرزندتان دکوراسیون اتاق وی را تغییر ندهید.
بعضی از کودکان اجازه نمی دهند والدینشان وارد اتاق آنها شوند. از طرفی خودشان هم تمایلی برای تمیز کردن اتاقشان ندارند. در این شرایط چه باید کرد؟
البته کمی بی نظمی طبیعی است؛ به همین دلیل بهتر است نظم و ترتیب شدید، خصوصا با روش های سختگیرانه را به او تحمیل نکنید. هرگز اتاق فرزندتان را به ویژه زمانی که در خانه نیست، مرتب نکنید. وقتی می خواهید وارد شوید، در بزنید و منتظر بمانید تا شما را دعوت کند. در این رفتارتان، احترام به حریم شخصی و توجه به احساسات و دل مشغولی هایش را نشان می دهید. این زمان فرصت خوبی است که نظر او را پیرامون نحوه تمیز کردن اتاقش جویا شوید. پاکیزگی خیلی مهم است اما آن را به موضوعی جنجالی در خانواده تبدیل نکنید، بلکه با شناخت روحیات فرزندانتان سعی کنید هم همکاری فرزندان را جلب کنید و هم مسوولیت پذیری و نظم و ترتیب را در او تقویت کنید.
آیا برای کمک گرفتن از کودکان و نظافت و کارهای خانه باید زمان خاصی را در نظر گرفت؟
له، مثلا نباید اجازه دهید ساعات صرف غذا و خواب بچه ها تحت الشعاع این کار قرار گیرد زیرا علاوه بر اینکه باعث بداخلاقی آنها می شود، بازگرداندن آنها به برنامه منظم قبلی، شما را با مشکل روبرو می کند. از طرف دیگر حوصله بچه ها وقتی که، چند ساعت متوالی بدون توجه به آنها مشغول کار می شوید، سر می رود و ممکن است از این فرصت استفاده کنند و هر کاری که دلشان بخواهد انجام دهند. باید توجه داشته باشید، فرزندان کوچک می توانند شرکای خوبی در امر
تمیز کردن خانه باشند. به این ترتیب می توانید در هر روز زمان خاصی را برای نظافت اختصاص داده و کارها را با همسر و فرزندان خود انجام دهید. البته کار کودک در خانه باید متناسب با سن، توانایی و وقت او باشد. مثلا، از بچه 6-5 ساله نباید انتظار داشته باشید دیوار تمیز کند، اما در این سن می تواند اسباب بازی ها و لوازم دیگر خود را جمع کند و پس از گردگیری قفسه ها توسط شما، آنها را سر جای خود قرار دهد.
در این میان سهم نوجوانان خانه چیست؟ معمولا کمک خواستن از آنها با توجه به شرایط روانی دوران بلوغ کمی سخت است.
اتفاقا باید کارهایی با مسوولیت بیشتر به آنها داده شود؛ مثل تمیز کردن کاشی های آشپزخانه،
جاروبرقی کشیدن و… چنین کارهایی بعضی اوقات خواست آنها نیست، اما می شود با همدلی و مهربانی کارها را بهتر کنار یکدیگر انجام بدهید. ضمن اینکه نوع تربیت و آموزش هایی که به کودکتان از ابتدا داده اید در این شرایط بسیار تعیین کننده است.
برخی از والدین وقتی کودکشان شیئی را می شکند یا خرابکاری می کند او را با واژه های غلطی ناراحت می کنند. به این گونه والدین چه توصیه ای می کنید؟
این کار اصلا درست نیست برای همین پیشنهاد می کنم از داد زدن بر سر بچه ها در مورد نحوه تمیزکاری، جدا خودداری کنید، می توانید با خونسردی به آنها توضیحات لازم را بدهید تا با مشارکتی دوستانه یک همکاری مفید را تجربه کنید. اساسا این نوع همکاری ها، روحیه کار دسته جمعی را میان افراد خانواده بالا می برد و به آنها آموزش می دهد. مسوولیت تمیز کردن خانه نباید بر دوش یک نفر باشد و بهتر است همه افراد در خانه با یکدیگر همکاری کنند؛ در این صورت هیچ وقت یک نفر خسته نخواهد شد.
با این اقدامات علاوه بر افزایش صمیمیت، روح همکاری و مشارکت در خانواده تقویت می شود و
اعتماد به نفس کودکان و نوجوانان به واسطه قبول مسوولیت، بالا می رود. این نکته مهم است، برای انجام هر کاری باید خوشحالی کنیم و با صدای بلند بخندیم و همچنین از افراد خانواده به ویژه بچه ها تشکر کنیم که به ما کمک می کنند. ضمنا یادتان باشد تصحیح کردن، ناخودآگاه این پیام را به کودک منتقل می کند که تلاشش به اندازه کافی خوب نبوده. بنابراین به جای توجه به مقدار کاری که انجام داده، به تلاشش توجه کنید و از سرزنش کردن او نیز بپرهیزید. سرزنش کردن سبب می شود کودک تصور کند هرگز نمی تواند شما را راضی نگه دارد بنابراین دست از تلاش برمی دارد. به یاد داشته باشید با گذشت زمان، کودک در کارهایش مهارت پیدا می کند، بر آنها مسلط می شود و از عهده انجام کارها بهتر برمی آید.
در ضمن سعی کنید به جای جمله های منفی از جمله های مثبت استفاده کنید؛ مثلا به جای «اگر لباس های مهمانی را درنیاوری…» از این عبارت استفاده کنید؛ «اگر می خواهی بازی کنی اول باید لباس های مهمانی را درآوری.» بدین ترتیب اگر چند بار این جمله ها را تکرار کنید، انجام این کارها برای کودک به شکل عادت درمی آید و دیگر نیازی نیست کارها را مرتب به او یادآوری کنید.
چه کارهای دیگری از جانب والدین می تواند سلامت روانی کودک را تحت الشعاع قرار دهد؟
بهتر است
تمیزکردن خانه را با برنامه ریزی و منظم اجرا کنید. بعضی از خانم ها عادت دارند یکباره همه وسایل اتاق ها، آشپزخانه، کابینت ها، کمدها و… را بیرون بریزند. با این کار خانه نامرتب و ناامن می شود. این بی نظمی می تواند سلامت روانی بچه ها را تهدید کند. بنابراین فهرستی از تمام کارهایی که باید انجام شود، تهیه کنید و به ترتیب اولویت انجام دهید.
دادن پاداش برای انجام کارهای شخصی کودک چقدر درست یا غلط است؟
پاداش دادن همیشه خوب نیست چون او را شرطی می کند. او باید بداند مانند دیگر اعضای خانواده وظایفی دارد که باید انجام بدهد، بدون اینکه انتظار پاداشی داشته باشد. البته تشویق های کلامی را فراموش نکنید و رفتارهای پسندیده فرزندتان را جلوی خودش به زبان بیاورید. این کار باعث می شود با شور و شوق بیشتری دوباره آن کار را تکرار کند و در خاطرش ماندگار شود.
ضمنا فراموش نکنید که خودتان الگوی خوبی برای کودکانتان هستید. اگر از فرزندتان می خواهید وسایلش را سر جایش بگذارد، خودتان باید در منزل این کار را انجام دهید و وسایلتان را دور وبر خانه پرت نکنید!
