در این مقاله در مورد جملات تشویقی و اینکه چه نوع تشویقی سودمند و چه نوع مخرب هست صحبت می‌کنیم. تشویق کردن کودک خوب هست ولی آیا همیشه باید تشویق باشه و نحوه صحیح تشویق کردن کدام هست؟
مزایای تشویق کردن کودک
- تشویق کردن باعث افزایش عزت نفس کودک می‌شود.افرادیکه عزت نفس بالاتری دارند در زندگی شادتر و دارای سلامت روحی بیشتری هستند. در صورتیکه افراد با غزت نفس کمتر از لحاظ روحی متزلزل و حتی شاید افسرده هستند.
- تشویق بطور ذاتی انگیزه برای موفقیت را افزایش می‌دهد.
- تشویق کردن مقاومت و استقامت بیشتر می‌کند.
راه صحیح تشویق کودک چیست؟
همه می‌دانیم تشویق کردن خوب هست ولی اگر تشویق و تحسین کردن کودک اینقدر خوب هست آیا این بدان معنا هست که شما کودک را تشویق می‌کنید و بعد از آن کودک شما انگیزه بیشتری پیدا می‌کند و دیگر شما نگران نیستید و عملکرد او در مدرسه بهتر می‌شود؟
اصولا انسانها به ۲ دسته تقسیم می‌شوند، یکی آنهایی که فکر می‌کنند هوش و مهارتهای ثابتی دارند و تغییر نمی‌کنند و دسته دیگر کسانی که باور دارند که در حال پیشرفت و بهبود خواهند بود.
نکته مهم این هست که در تشویق دانش آموزان بجای استفاده از لغت “چه بچه باهوشی” باید نشان دهیم چطور باهوش هستند و یا چطور خوب هستند.
وقتی دانش آموزی نمره خوبی می‌آورد و یا درسش را درست جواب می‌دهد گفتن این جمله ” چه بچه باهوشی” شاید خیلی بعنوانجمله تشویقی استفاده می‌شود. ولی این جمله کودک را به یک ذهنیت ثابت تبدیل می‌کند من در این کار خوب هستم یا بد هستم و هیچ چیز تغییر نمی‌کند.کودکانی که ذهنیت ثابت نسبت به خودشان دارند، کمتر تمایل به انجام کارهای چالشی و سخت دارند زیرا فکر می‌کنند این کارها سخت هست و آنها توانایی انجام آنرا ندارند پس هیچ تلاشی نمی‌کنند و یا برعکس یعنی فکر می‌کنند همه کار بلد هستند و در نتیجه وقتی شکست می‌خورند بسیار سر خورده می‌شوند.
جملات تشویقی معمولا در مدرسه یا منزل بکار برده می‌شود. جملات تشویقی وقتی بصورت صحیح استفاده شود تاثیر قدرتمندی بر روی کودک می‌گذارد زیرا باعث تقویت مثبت برای تکرار رفتار ستایش شده، می‌شود
معمولا در تعریف کودک برای موفقیتهای ورزشی عبارت ” خوب انجام دادی” و موفقیتهای علمی عبارت ” با هوش هستی” استفاده می‌شود. اما استفاده از این جملات تشویقی هیچ وقت باعث ایجاد انگیزه نمی‌شود.
مثالی در این باره می‌زنیم:
سارا به اصرار خانواده‌اش در کلاس شنا ثبت نام کرده است. روز اول کلاس خیلی سخت بود. چند بار طول و عرض استخر را رفت و حسابی خسته شده بود. بدنش درد گرفته بود و روز دوم هیچ تمایلی به ادامه یادگیری شنا نداشت. اصولا سارا دختری هست که به ورزش و حرکات پر تحرک علاقه‌ای ندارد و بیشتر ترجیح می‌دهد در خانه بماند برای همین مادر سارا تصمیم گرفته اونو تشویق کنه تا ورزشی را در طول تعطیلات تابستان ادامه بدهد و کمی تحرک داشته باشد. روز دوم کلاس شنا بود و سارا به زور و گریه راهی کلاس شد. بعد از چند جلسه مادر سارا تصمیم گرفت با معلم شنا صحبت کند و وضعیت سارا در کلاس پیگیری کند. معلم خطاب به سارا و مادرش گفت: “به سارا خیلی افتخار می‌کند چون هرگز شکایتی نمی‌کند، حتی وقتی خیلی خسته هست باز سخت تلاش می‌کند و تسلیم نمی‌شود”.بعد از شنیدن این صحبتها چهره سارا چطور بود؟ یا چهره مادر سارا؟ هر دو لیخندی بر روی لب داشتند و خوشحال…
در این نقد معلم هیچ اشاره‌ای به چیز مشخصی نکرده که سارا در آن به خوبی کار می‌کند، اما در ذهن سارا این ذهنیت را ایجاد کرد که برای موفقیت در شنا حتما لازم نیست در آن “خوب” باشی. رسیدن به موفقیت سخت کار کردن، شکایت نکردن و تسلیم نشدن هست.از آن روز به بعد سارا هیچ شکایتی از کلاس شنا رفتن و سختی آن نداشت.
با رشد دادن فکرمان و استفاده از جملات تشویقی صحیح ما به بچه‌ها انگیزه برای بهتر شدن می‌دهیم.
تاثیر همه جملات تشویقی با هم برابر نیستند. در صورتیکه جملات تشویقی شما بصورت بی‌قائده استفاده شود آسیب بیشتری از مفید بودن آن دارد.جملات تشویقی نظیر تو باهوشی، تو زیبا هستی، پرنسس من هستی… و از این قبیل باید حذف شود.
جملات تشویقی باید شفاف و صادقانه باشد.
| جملات تشویقی درست | جملات تشویقی غلط |
| برای سوال آخر خوب تلاش کردی و به جواب صحیح رسیدی | تو خیلی باهوش هستی و به جواب رسیدی(باهوشی؟ ولی من فقط یک مسئله از سه مسئله را حل کردم). |
| این نشان می‌دهد که چه فرد بخشنده‌ای هستی که شیرینی خودت را با دوستت تقسیم کردی | چه فرشته‌ای هستی؟( من برای دادن شیرینی به دوستم فرشته هستم؟ پس چطوره فردا مشقام را ننویسم؟) |
| من از روشی که برای انجام این کار بکار بردی خوشم آمد | چه خوب انجام دادی من مطمئن هستم دفعه‌های بعد هم خوب انجام می‌دهی |
در جملات تشویقی سعی کنید از نظرات توصیفی و خاص استفاده کنید.
یک وجه از عملکرد رفتار کودک را اشاره کنید و توضیح دهید که چطور این رفتار باعث شده به نتیجه خوب برسد.فرض کنید کودک‌تان در مرتب کردن اشکال خوب عمل کرده است در ادامه جملات تشویقی غلط و صحیح را با هم بررسی می‌کنیم.
در جملات تشویقی آنچه مهم هست کودک برای تلاشش باید تشویق شود پس اشاره به روند انجام کار بجای نتیجه کار باید انجام شود.
| جملات تشویقی درست | جملات تشویقی غلط |
| می‌بینم سخت کار کردی | چه باهوش هستی |
| استراتژی که برای حل کردن این پازل بکار بردی خیلی عالی بود | توانایی در حل کردن پازل عالی هست |
| در امتحان کردن راه‌های سخت برای حل معمای پازل خیلی خوب هستی | یک پازل حل کننده عالی هستی |
جملات تشویقی که در آنها از مقایسه استفاده شده باید اجتناب کرد.
همه ما بارها در معرض مقایسه قرار گرفته‌ایم. خیلی وقتها با مقایسه کردن از ما تحسین شده است. مقایسه و تشویق در مدرسه، ورزش، دانشگاه، فعالیتهای فوق برنامه، امتحانات، محل کار و خیلی موقعیتهای دیگر بوده که با مقایسه و تشویق انگیزه بیشتری برای کار سختر ایجاد شده است.
ولی فکر می‌کنید وقتی شما خودتان را با یک فرد موفق‌تر مقایسه می‌کنید اگر خوب عمل کنید، نتیجه این هست که هیجانزده و با انگیزه تر می‌شوید ولی اگر بدتر عمل کنید چه اتفاقی می‌افتد؟ آنوقت بجای اینکه انگیزه پیدا کنید، آشفته حال می‌شوید.
کودکی که با مقایسه کردن تشویق شود حتی وقتی شکست می‌خورد هم باز به مقایسه ادامه می‌دهد و در مقابل خیلی سریع‌تر انگیزه‌اش را از دست می‌دهد.
تحسین کردن‌های شرطی و تحسین کردن‌های اجتماعی به کودک یاد می‌دهد که هدف اصلی برنده شدن بجای یادگیری هست. این نگرش برنده‌گرا بودن انگیزه ذاتی کودک را برای یادگیری یا غلبه بر شکست کاهش می‌دهد. نتیجه این می‌شود که کودک برای جلوگیری از شکست از امتحان کردن کارهای پر چالش دست بر می‌دارد یا سعی می‌کند به کارهای جدیدی که دیگران در آن مهارت بهتری دارند، دست نزند.
برای مثال از جملات تشویقی که در آنها مقایسه بکار رفته به نمونه زیر توجه کنید:
| جملات تشویقی درست | جملات تشویقی غلط |
| توی این بازی خوب بودی | مثل خواهرت بودی، خیلی کارت خوب بود |
| این مشکل را با تمرکز خیلی خوب حل کردی | حتی خیلی باهوش‌تر از همکلاسیت بودی |
کودک را بخاطر اتفاقات ساده یا تکراری مدام تشویق نکنید.
ارائه جملات تشویقی برای کارهای ساده یک درک نادرست در کودک ایجاد می‌کند. تحسین برای کار ساده این حس را ایجاد می‌کند که من در صلاحیت تو خیلی کمتر از این انتظار داشتم…
کودکانی که بطور مکرر برای موضوعی تشویق می‌شوند اینها به دنبال الگوهایی می‌روند که برای آنها تحسین در بر دارد و سعی نمی‌کنند چیزهای جدید را تجربه کنند. وقتی تشویق غیر منتظره باشد خیلی بیشتر محرک می‌شود و ایجاد انگیزه می‌کند. تحسین تکراری کودک را شرطی می‌کند که همیشه منتظر تشویق باشد و تبدیل به یک ارزش و پاداش بیرونی می‌شود و بجای اینکه انگیزه را بیشتر کند اثر معکوس دارد و انگیزه کمتر می‌کند.
تشویق کردن های مکرر این حس را در کودک ایجاد می‌کند که عدم تشویق نشانه شکست هست. و این افراد در آینده و شغل کاری هم مدام انتظار پاداش و تشویق دارند و اگر غیر این باشد انگیزه برای تلاش بیشتر در محیط کار از دست می‌دهند.
استفاده از جملات تشویقی و تشویق کردن کودک یک شمشیر دو لبه هست که اگر والدین و معلمین از آن به درستی استفاده کنند، می‌تواند نیروی انگیزشی بسیار قوی و ابزار یادگیری باشد.
در زیر لیستی از جملات تشویقی برای ایجاد انگیزه برای دانش آموزان تهیه شده است از این جملات در دفتر مشق یا شفاهی سر کلاس استفاده کنید.
خیلی سخت تلاش کردی ….
با وجود اینکه سخت بود ولی اصلا تسلیم نشدی و با پشتکار ادامه دادی…
پیشرفتت عالی بود…
برای حل این مشکل چه راه خلاقانه‌ای انتخاب کردی…
برخوردت با همکلاسی‌هات خیلی خوب بود…
دوست خوبی هستی…
کاری که کردی خیلی مسئولانه بود…
راهی که برای حل این مسئله رفتی من می‌پسندم…
این مشکل را خیلی خوب مدیریت کردی…
وقتیکه اینکار را کردی نشانه شجاعت تو هست…
من خیلی خوشحالم که همیشه برای کلاس آماده هستی…
خیلی مرتب از وسایل، میز، کیف و کتاب‌هایت مراقبت می‌کنی…
آفرین که یادت بود وسایلت را به کلاس بیاوری…
من می‌دانم که می‌توانم به تو اطمینان کنم چونکه…
می‌بینم که خیلی سخت درس خواندی…
وقتی دیدم در این اتفاق چقدر کمک بودی من تحسینت می‌کنم…
کار گروهیت خوب هست…
چه کار زیبایی هست وقتی می‌بینم به نظر بقیه ارزش می‌دهی..
امروز تلاشت را خوب کردی چونکه…
امروز تاثیر خوبی روی همکلاسی‌هات داشتی وقتیکه…
اصلا از چالش نمی‌ترسی من این اخلاقت را می‌پسندم…
بخاطر انتخابت بهت افتخار می‌کنم…
دوستان شید شادی شما هم اگر جمله تشویقی بکار بردین که تاثیر قوی داشته در قسمت دیدگاه آنرا با سایر دوستان به اشتراک بگذارید
