چه زمانی و چگونه می توان به کودکان مسئولیت داد؟

والدین باید به کودکان خود در خانه مسئولیت دهند تا آنها مسئولیت پذیری را از سن پایین یاد بگیرند.

مسئولیت کودکان در کارهای خانه

یکی از کارهایی که در خانه انجام می شود تمیز کردن خانه است. گاهی در این میان کودکان دوست دارند به والدینشان کمک کنند و وظایفی را برعهده بگیرند اما آیا این کار درست است یا نه؟ واگر خوب است باید از چند سالگی این وظیفه را به آنها بسپاریم. در این گفت وگو دکتر کتایون رازجویان، فوق تخصص روان پزشکی کودکان و نوجوانان به ما می گویند که از چه زمانی می توانیم این مسوولیت را به کودکانمان بسپاریم.

از چه زمانی و چگونه می توان به کودک مسئولیت داد؟

معمولا بین 3 تا 5 سالگی، کودک هر چیزی را از روی تقلید یاد می گیرد برای همین می توانید مرتب کردن اتاق را مانند بازی به او نشان دهید و او را در این کار همراهی کنید. او نیاز دارد بداند که این کار را از کجا شروع کند و هر وسیله را چطور سرجای خود بگذارد. تصور نکنید فرزند شما خیلی کوچک است. وقتی زمان تمیز کردن اتاق کودکتان می شود حتما مسوولیت هایی به او بدهید.کودک با کمک شما معنای مسوولیت را می فهمد و تمایل پیدا می کند که این کار را تکرار کند. در ضمن بین 6 تا 11 سالگی، او تمایل دارد خود را مستقل تر نشان دهد و ترجیح می دهد اتاقش را به تنهایی مانند یک فرد بزرگسال مرتب کند. این موضوع به آن معنا نیست که او می داند چطور این کار را انجام دهد. دلایل صحبت های خود را برایش توضیح دهید، از تحمیل نظرات خود اجتناب کنید و به جای او وسایلش را مرتب نکنید. مثلا بدون هماهنگی و موافقت فرزندتان دکوراسیون اتاق وی را تغییر ندهید. بعضی از کودکان اجازه نمی دهند والدینشان وارد اتاق آنها شوند. از طرفی خودشان هم تمایلی برای تمیز کردن اتاقشان ندارند. در این شرایط چه باید کرد؟ البته کمی بی نظمی طبیعی است؛ به همین دلیل بهتر است نظم و ترتیب شدید، خصوصا با روش های سختگیرانه را به او تحمیل نکنید. هرگز اتاق فرزندتان را به ویژه زمانی که در خانه نیست، مرتب نکنید. وقتی می خواهید وارد شوید، در بزنید و منتظر بمانید تا شما را دعوت کند. در این رفتارتان، احترام به حریم شخصی و توجه به احساسات و دل مشغولی هایش را نشان می دهید. این زمان فرصت خوبی است که نظر او را پیرامون نحوه تمیز کردن اتاقش جویا شوید. پاکیزگی خیلی مهم است اما آن را به موضوعی جنجالی در خانواده تبدیل نکنید، بلکه با شناخت روحیات فرزندانتان سعی کنید هم همکاری فرزندان را جلب کنید و هم مسوولیت پذیری و نظم و ترتیب را در او تقویت کنید.

آیا برای کمک گرفتن از کودکان و نظافت و کارهای خانه باید زمان خاصی را در نظر گرفت؟

بله، مثلا نباید اجازه دهید ساعات صرف غذا و خواب بچه ها تحت الشعاع این کار قرار گیرد زیرا علاوه بر اینکه باعث بداخلاقی آنها می شود، بازگرداندن آنها به برنامه منظم قبلی، شما را با مشکل روبرو می کند. از طرف دیگر حوصله بچه ها وقتی که، چند ساعت متوالی بدون توجه به آنها مشغول کار می شوید، سر می رود و ممکن است از این فرصت استفاده کنند و هر کاری که دلشان بخواهد انجام دهند. باید توجه داشته باشید، فرزندان کوچک می توانند شرکای خوبی در امر تمیز کردن خانه باشند. به این ترتیب می توانید در هر روز زمان خاصی را برای نظافت اختصاص داده و کارها را با همسر و فرزندان خود انجام دهید. البته کار کودک در خانه باید متناسب با سن، توانایی و وقت او باشد. مثلا، از بچه 6-5 ساله نباید انتظار داشته باشید دیوار تمیز کند، اما در این سن می تواند اسباب بازی ها و لوازم دیگر خود را جمع کند و پس از گردگیری قفسه ها توسط شما، آنها را سر جای خود قرار دهد. چه کارهای دیگری از جانب والدین می تواند سلامت روانی کودک را تحت الشعاع قرار دهد؟ بهتر است تمیز کردن خانه را با برنامه ریزی و منظم اجرا کنید. بعضی از خانم ها عادت دارند یکباره همه وسایل اتاق ها، آشپزخانه، کابینت ها، کمدها و… را بیرون بریزند. با این کار خانه نامرتب و ناامن می شود. این بی نظمی می تواند سلامت روانی بچه ها را تهدید کند. بنابراین فهرستی از تمام کارهایی که باید انجام شود، تهیه کنید و به ترتیب اولویت انجام دهید. دادن پاداش برای انجام کارهای شخصی کودک چقدر درست یا غلط است؟ پاداش دادن همیشه خوب نیست چون او را شرطی می کند. او باید بداند مانند دیگر اعضای خانواده وظایفی دارد که باید انجام بدهد، بدون اینکه انتظار پاداشی داشته باشد. البته تشویق های کلامی را فراموش نکنید و رفتارهای پسندیده فرزندتان را جلوی خودش به زبان بیاورید. این کار باعث می شود با شور و شوق بیشتری دوباره آن کار را تکرار کند و در خاطرش ماندگار شود. ضمنا فراموش نکنید که خودتان الگوی خوبی برای کودکانتان هستید. اگر از فرزندتان می خواهید وسایلش را سر جایش بگذارد، خودتان باید در منزل این کار را انجام دهید و وسایلتان را دور وبر خانه پرت نکنید!