کودکان با هم متفاوت‌اند و هر کدام خلق و خوی خاص خود را دارند. هر کودک به گونه‌ای خاص با دیگران و محیط اطراف ارتباط برقرار می‌کند. بعضی کودکان در محیط‌های اجتماعی به‌شدت احساس ناراحتی می‌کنند و برای خارج شدن از جمع، به هر کاری دست می‌زنند.
چه میزان احساس خجالت طبیعی است؟
به طور کلی، خجالت موضوع نگران‌کننده‌ای نیست و مشکلی ایجاد نخواهد کرد. معمولا کودک خجالتی شنونده خوبی است و در مدرسه دردسر ایجاد نمی‌کند. اما اگر کودک بیشتر مواقع ناراضی است، بیش از حد معمول کمروست، از مدرسه رفتن اجتناب می‌کند یا علاقه‌ای به شرکت در جشن تولد، فعالیت‌ها و بازی‌های گروهی ندارد، بهتر است او را، برای بررسی بیشتر رفتارهایش، نزد متخصص ببرید.
دلایل خجالت کودکان چیست؟
چرا یک کودک خجالتی است؟ معمولا وقتی صحبت از علت خجالت می‌شود، نمی‌توان تنها به یک نکته خاص و مشخص اشاره کرد. به عبارت دیگر، معمولا مجموعه‌ای از دلایل احساس خجالت را به وجود می‌آورند. از جمله این دلایل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شخصیت: کودکی که از نظر هیجانی حساس است، به احتمال زیاد، در نوجوانی و بزرگسالی بیش از سایرین رفتارهای ناشی از خجالت بروز می‌دهد؛
- ژنتیک: مشخصات ژنتیکی کودک می‌تواند در خجالتی بودن یا نبودن او نقش داشته باشد؛
- کمبود روابط اجتماعی: اگر کودک در سال‌های ابتدایی زندگی روابط اجتماعی محدودی داشته باشد، مهارت‌های اجتماعی در وی رشد نمی‌یابد؛
- ترس از شکست: وقتی کودک را مجبور می‌کنید عملکردی فراتر از توانایی‌اش داشته باشد، دچار ترس از شکست می‌شود و این ترس ممکن است به عنوان رفتار ناشی از خجالت قلمداد شود؛
- انتقاد: اگر در سال‌های ابتدایی زندگی کودک از جانب والدین، خواهر و برادر و دوستان نزدیک مورد انتقاد شدید، زورگویی و آزار و اذیت قرار گیرد، احتمالا در آینده رفتارهای ناشی از خجالت در وی بروز می‌کند؛
- خانواده: توجه و محافظت بیش از اندازه والدین باعث می‌شود کودک با شرایط متفاوت آشنا نشود. وقتی کودک در شرایط جدید و ناآشنایی قرار می‌گیرد، ترس را حس خواهد کرد؛
- یادگیری: والدین خجالتی، به صورت ناخودآگاه، ممکن است رفتار خود را به کودکشان منتقل کنند. والدین اولین الگوی کودک هستند و کودک رفتار آن‌ها را تقلید می‌کند.
چه زمانی خجالت تبدیل به مشکل می شود؟
وقتی والدین رفتار کودک خجالتی را مشاهده می‌کنند، در ابتدا از خود می‌پرسند آیا این رفتار عادی است یا جای نگرانی دارد؟ برای مثال، اگر در موقعیت‌های ناآشنا یا ملاقات با افراد غریبه کودک به شما بچسبد یا پشت شما پنهان شود، طبیعی است. اما اگر این رفتار ادامه پیدا کند و موقتی نباشد، احتمالا با مشکلی روبه‌رو هستید.
بیشتر کودکان، هنگام بازی با همسالان، رفتارهای خجالتی خود را کنار می‌گذارند و با آن‌ها ارتباط برقرار می‌کنند. اما اگر کودک در جمع دوستانش به‌تنهایی بازی کند، باید به رفتارهای او را در مدرسه و خانه بیشتر توجه و آن‌ها را دقیق‌تر بررسی کنید.
مشکلات یک کودک خجالتی
کیفیت زندگی کودک خجالتی شدیدا تحت تاثیر رفتارهای ناشی از خجالت او قرار می‌گیرد:
- شرکت نکردن در فعالیت‌های کودکانه مانند ورزش، رقص، موسیقی یا تئاتر که همگی جذاب هستند و اوقات خوشی را خلق می‌کنند؛
- این مسئله باعث می‌شود کودک فرصت و موقعیت کمتری در ایجاد روابط اجتماعی داشته باشد و نتواند به عنوان یک فرد مؤثر در اجتماع ظاهر شود؛
- کاهش عزت نفس و احساس تنهایی و بی‌اهمیت بودن؛
- به علت ترس از قضاوت، استعدادهایش بروز پیدا نمی‌کند؛
- درجات بالای اضطراب و تنش؛
- لرزیدن صدا، قرمز شدن صورت و لکنت از علائم فیزیکی خجالت است که باعث شرمساری بیشتر کودک می‌شود.
نکاتی برای کمک به کودک خجالتی
به عنوان یک مادر یا پدر چگونه می‌توانید به کودک خجالتی‌تان کمک کنید؟ اولین مرحله برای کمک به کودک خجالتی قبول این موضوع است که خجالتی بودن یک خصوصیت شخصیتی است و کودک تقصیری ندارد. موارد پیش رو چندین راه برای کمک به کودک است:
- درباره این مسئله بحث کنید: اگر کودک شاهد دعوای سنگین، طلاق یا کودک آزاری باشد، در آینده خجالتی و مطیع خواهد شد. تا حد امکان، کودک را از این شرایط دور نگه دارید. اگر کودک چنین شرایطی را تجربه کرده است، از یک مشاور حرفه‌ای کمک بگیرید. با معلمان او صحبت کنید تا از رفتارهای او در مدرسه آگاه شوید. روش‌های غلبه بر خجالت را بیان کنید، آن‌ها را با کودک تمرین کنید و به او در ساختن اعتماد به نفس بیشتر کمک کنید.
- تشویق به ارتباط: از کودک بخواهید با همسالانش صحبت کند و با آن‌ها رابطه داشته باشد. یک مهمانی ترتیب دهید و دوستان کودک یا کودکان همسایه را دعوت کنید تا همگی با هم بازی کنند. از کودک بخواهید هیجاناتش را بیشتر بروز دهد تا بتواند تعاملاتش را گسترده‌تر کند.
- با کودک همدلی کنید: بهتر است با کودک همدردی نکنید، چون باعث می‌شود رفتارش را ادامه دهد. او را قضاوت نکنید و به او ثابت کنید انسانی ارزشمند است و نباید نسبت به خودش احساس بدی داشته باشد.
- تشویق: تعداد زیادی از والدین نمی‌دانند چگونه با خجالت کودک مقابله کنند، اما این کار به مهارت یا توانایی خاصی نیاز ندارد. کودک را تشویق کنید کارهایی را انجام دهد که دوست دارد و نگران قضاوت دیگران نباشد. توانایی‌ها و دانسته‌های کودک را به او یادآوری کنید و در پیشرفت آن‌ها سهیم باشید.
- برچسب نزنید: اگر در جمعی هستید، به کودک برچسب خجالتی بودن نزنید. بعدا یک کار مثبت او را یادآوری کنید، برای مثال بگویید: «تو مهمونی دیشب، چقدر عالی به دوستت کمک کردی.» کارها و رفتارهای مثبت او را ببینید و آن‌ها را تشویق کنید. این کار باعث می‌شود اعتماد به نفس کودک در جمع‌های بزرگ بالا رود.
با صرف زمان و تلاش، کودک خجالتی می‌تواند برقراری ارتباط با مردم را یاد بگیرد و تجربیات لذت‌بخشی کسب کند. ممکن است خجالت به طور کامل از خلق و خوی کودک حذف نشود، اما شما، به عنوان والدین، می‌توانید با پشتیبانی هیجانی و دادن اعتماد به نفس به پیشرفت او کمک کنید.
اگر شما هم تجربه یا دانشی درباره خجالتی بودن کودکان دارید، حتما در وب‌سایت
کودکت یا شبکه اجتماعی کودکت با ما و والدین دیگر به اشتراک بگذارید تا با کمک هم، راه بهتری برای حل این مشکل بیابیم.
