این صدای فریاد بیشتر پدر و مادرها، در فصل بازگشایی مدارس است که در‌باره دیر رسیدن فرزندانشان به مدرسه دائما نگران هستند و با بیدار‌شدن آنها مشکل دارند.
امروزه در مدارس با دیر رسیدن بچه‌ها برخورد جدی می‌شود، اگر چه دیگر مثل زمان قدیم خبری از تنبیه بدنی و برخوردهای قهری نیست، اما برای کودکان هیچ چیز بدتر از تحقیر‌شدن نیست.
شاید گفتن جمله‌ای مثل، «به‌به! چه عجب بالاخره رسیدی آقا!» یا «تو همیشه دیر می‌رسی» و… برای ما بزرگ‌ترها چندان مهم نباشد، اما شنیدن این جملات از زبان خانم یا آقا معلم برای بچه‌ها بسیار شکننده است.
حتی در بعضی از مدارس مشاهده شده است که از سیستم کسر امتیاز برای دانش‌آموزان استفاده می‌کنند و دانش‌آموزی که با تاخیر وارد می‌شود در همان اول صبح احساس می‌کند چیزی را باخته و این دغدغه‌ای است که بیشتر خانواده‌ها دچار آن می‌شوند.
به این ترتیب، یکی از رایج‌ترین مشکلات والدین، بگو و مگوهایی است که صبح‌ها بر سر بیدار کردن فرزندان برای رفتن به مدرسه پیدا می‌کنند.
بیدار کردن بچه‌ها بیشتر بهعهده مادران است، اما برخی از آنها مهارت‌های کافی را در این زمینه ندارند و هنگام صدا کردن فرزندانشان برای برخاستن از تختخواب و آماده شدن، دچار مشکل می‌شوند.
در این نوشتاربه چند راهکار ساده،اما مهم و کاربردی برای شیرین کردن صبح مدرسه کودکان اشاره می‌شود.
کوک کردن ساعت
مادرها هر روز صبح فرزند خود را از خواب بیدار می‌کنند، در حالی که این کار آنها، کودک را به مرور زمان دچار مشکل می‌کند.
بچه‌ها از این‌که هر روز صبح باید با صدای مادر از خواب شیرین بیدار شوند، احساس خوبی ندارند، اما برعکس مادرها پتو را از روی سر کودک می‌کشند و می‌گویند: بلند شو، دیرت شد و… که این رفتار بیزاری کودک از سحرخیزی و رفتن به مدرسه را درپی خواهد داشت.
بنابراین بهتر است به جای این رفتارها بگوییم، صبح بخیر، ساعت هفت است، الان باید چکار کنی؟ اغلب پدر و مادرها در قبال فرزندانشان مسئولیت زیادی بهعهده می‌گیرند، پس تعجبی ندارد که آنها مدت زیادی در تختخواب منتظر بمانند، چرا که مطمئن‌هستند کسی آنها را به‌موقع بیدار می‌کندو نمی‌گذارد دیرشان شود.
به این ترتیب غر زدن هرگز به آنها یاد نمی‌دهد که چگونه افرادی مسئولیت‌پذیر باشند. توصیه می‌شود برای فرزندتان یک ساعت رومیزی بخرید و نحوه تنظیم و کوک کردن آن را به او یاد دهید تا او با صدای زنگ ساعت بیدار شود تا صدای مادر.
کودکی که نمی‌تواند صبح زود با چهره‌ای شاداب و خندان از خواب بیدار شود، را نباید تنبل یا بد اخلاق بنامیم یا با او بجنگیم، بلکه بهتر است به او اجازه دهیم، ده دقیقه بیشتر بخوابد و برای جبران، نیز ساعت را ده دقیقه جلوتر کوک کنیم و…
تغییر عادات کودک
اگر چه زود بیدار شدن عادت خوبی است و همه پژوهشگران این کار را توصیه کرده‌اند، ولی در بیشتر خانواده‌ها روزهای تعطیل این عادت برهم می‌خورد و بچه‌ها هم از این قاعده مستثنا نیستند.
در روزهای تعطیل یا بلند تابستان اغلب بچه‌ها تا ظهر می‌خوابند و همین موضوع باعث می‌شود روند خواب آنها تغییر کند، یعنی تا دیر وقت بیدار و تا نزدیک ظهر می‌خوابند. بنابراین برای تغییر این عادت، نمی‌توانیم یکشبه اقدام کنیم.
بلکه باید از یک هفته یا ده روز قبل از شروع مدارس، سعی کنیم، کم‌کم ساعت خواب و بیداری کودک را تنظیم کنیم.
برای این کار کافی است هر شب نیم ساعت زودتر فرزندمان را به تختخواب بفرستیم و هر روز صبح یک‌ربع زودتر او را بیدار کنیم.
زود خوابیدن، یعنی زود بیدار شدن
زود خوابیدن شرط اصلی زود بیدار شدن است. این موضوع برای افراد بزرگسال هم صادق است که اگر دیر بخوابند بسختی می‌توانند صبح زود بیدار شوند، چه برسد به کودکان.
بچه‌های دبستانی تقریبا به ده ساعت خواب شبانه احتیاج دارند و این به آن معناست که اگر ما بخواهیم کوچولوی کلاس اولی خود را صبح‌ها ساعت هفت بیدار کنیم، باید شب قبل، او در ساعت 9 به تختخواب رفته باشد.
تنظیم دمای اتاق کودک
تنظیم صحیح دمای اتاق کودک بویژه در روزهای سرد پاییز و زمستان اهمیت دارد، زیرا اگر دمای هوای اتاق کودک بیش از حد گرم باشد، باعث خواب‌آلودگی او می‌شود یا اگر بیش از حد سرد باشد، کودک ترجیح می‌دهد دوباره به تختخواب برگردد.
بنابراین دمای اتاق باید معتدل باشد. همچنین می‌توانیم شب‌ها، کمی لای پنجره اتاق فرزندمان را باز بگذاریم تا هوای تازه صبگاهی به سحرخیزی او کمک کند.
مرتب کردن اتاق کودک
برای این‌که فرزندمان بتواند صبح‌ها زود از خواب بیدار شود، لازم است که در اتاق او هم تغییراتی بدهیم. در واقع سعی کنیم اتاق کودک همیشه تمیز و مرتب و هر چیزی سر جای خودش باشد.
مثلا، کتاب‌ها در قفسه خود مرتب چیده شده باشد و… زیرا دیدن نظم بصری در اطراف، به ساختن نظم درونی و رفتاری بچه‌ها کمک می‌کند.
این نکته مهم است، برای پرده اتاق کودک نباید از جنس ضخیم که هیچ نوری را از خود عبور نمی‌دهد، استفاده کنیم؛ بلکه جنس پرده باید طوری باشد که با روشن شدن هوا نور خورشید به درون اتاق بتابد، زیرا بدن ما، چرخه خواب و بیداری را با نور خورشید تنظیم می‌کند.
بنابراین اگر کودک در طول روز از نور خورشید محروم باشد، بدن او نمی‌تواند ساعت درونی خود را به‌درستی تنظیم کند.
ریشه‌یابی کردن
او نمی‌خواهد از تختخواب بیرون بیاید، چرا؟! آیا تا‌کنون به این سوال فکر کرده‌اید؟! گاهی اوقات به دلیل عدم علاقه به مدرسه، کودک انگیزه‌ای برای بیدار شدن ندارد.
بنابراین با بررسی علل این بی‌رغبتی، که ممکن است مربوط به معلم یا همسالان یا محیط مدرسه باشد، این مشکل را شناسایی و سپس حل کنید.
تشویق کردن
یکی از مهم‌ترین روش‌های سحرخیز شدن بچه‌ها، تشویق روانی آنهاست. برای فرزندمان از فواید سحرخیزی صحبت کنیم.
مثلا بگوییم زود بیدار شدن تو فقط به دلیل رسیدن به مدرسه نیست، بلکه کمک می‌کند تا در طول روز شادتر باشی و درس هایت را بهتر متوجه شوی یا برایشان جایزه‌های کوچک در نظر بگیریم. مثلا بگوییم اگر زود بیدار شوی می‌توانی صبحانه مورد علاقه‌ات را بخوری و…
همچنین نباید از روزهای تعطیل غافل بشویم؛ البته این به آن معنا نیست که فرزند خود را درست سر ساعتی که هر روز به مدرسه می‌رود بیدار کنیم، بلکه فقط یک یا دو ساعت خواب بیشتر برای روزهای تعطیل کافی است.
این نکته مهم است برای بیدار کردن فرزندمان نباید از داد و فریاد و نیز تنبیه استفاده کنیم، زیرا این کار باعث اضطراب او می‌شود.
صبح را با لبخند آغاز کردن
ما به‌عنوان یک پدر و مادر آگاه و مسئول باید بدانیم که بچه‌ها به دلیل عجله، ممکن است برخی از وسایل خود را جا بگذارند.
بنابراین بهتر است به‌جای گفتن جملاتی مثل، «مواظب باش خودت را جا نگذاری» یا «تو همیشه شلخته هستی و وسایلت را جا می‌گذاری» و… در حال لبخند زدن بگوییم، «عزیزم! دفتر مشقت اینجاست» یا «نگران نباش پسرم کتابت روی میز است» یا او می‌تواند شب، قبل از خواب، لباس‌هایش را آماده و کیفش را ببندد.
با آغوش باز، استقبال کردن
هنگام بازگشت بچه‌ها از مدرسه، بهتر است که مادر خانه باشد و به گرمی از فرزند خود استقبال کند، اما اگر شرایط کار و زندگی امروزه، امکان بودن در خانه را به شما نمی‌دهد.
از طرف خودتان برای او یادداشت بگذارید؛ اما مادرانی که در خانه هستند بهتر است به جای طرح سوالاتی مثل، مدرسه چطور بود؟ یا امروز را چگونه گذراندی؟! و… کودک را در آغوش بگیرند، ببوسند و سپس اجازه بدهند او کمی استراحت کند.
زود شام خوردن
پدر و مادرها باید توجه داشته باشند که شام بچه‌ها را زودتر بدهند. در بیشتر مواقع مادر اصرار دارد کودک شام را در کنار پدر میل کند، این کار خوبی است؛ اما نه در زمانی که کودک می‌خواهد صبح زود از خواب بیدار شود و پدر هم ساعت ده یازده شب می‌آید.
به این ترتیب مادر باید در ساعات اولیه شب، کنار بچه‌ها شام بخورد تا کودک یاد بگیرد باید زمان مشخصی برای غذا خوردن داشته باشد.
همچنین زود شام خوردن باعث می‌شود، کودک زودتر به خواب رود و صبح زودتر بیدار شود. در نتیجه هم دیر به مدرسه نمی‌رسد هم حوصله و وقت کافی برای صرف صبحانه دارد، زیرا کودکی که صبحانه نخورد و به مدرسه برود همان ساعات اولیه صبح به میزان قابل توجهی دچار افت قند خون می‌شود.
پوشیدن لباس راحت و آزاد
لباس دانش‌آموز باید راحت و آزاد باشد، خیلی هم نباید نگران تمیز نگه داشتن لباس‌های مدرسه فرزندمان باشیم، زیرا آزادی بچه‌ها برای دویدن، توپ بازی کردن، پریدن و… در مقایسه با مرتب نگه داشتن لباس آنها اولویت بیشتری دارد.
هرگز فراموش نکنیم که هنگام بازی، لباس دانش‌آموزان کثیف می‌شود؛ بنابراین نباید آنها را سرزنش یا تنبیه کنیم.
خوردن صبحانه
تحقیقات بی‌شماری نشان داده است که دانش‌آموزان باید حتما صبحانه بخورند، اما متاسفانه بعضی از آنها تمایل چندانی به صرف صبحانه ندارند.
در این صورت باید سعی کنیم کودک به صبحانه خوردن علاقه‌مند شود و تحت هیچ شرایطی ناشتا به مدرسه نرود. همچنین به یاد داشته باشیم که صرف صبحانه قدرت فراگیری دانش‌آموزان را بشدت افزایش می‌دهد.
این نکته مهم است که هنگام صرف صبحانه یا ناهار و شام زمان نصیحت کردن به کودک نیست، بلکه زمان مناسبی است که او درک کند خانه، محیطی شاد با غذاهای خوب و دلچسب است.
به موقع حاضر شدن کودک
کودک به‌طور طبیعی از سه سالگی به بعد تمایل دارد خودش لباس‌هایش را بپوشد، ولی معمولا به دلیل این‌که والدین صبوری لازم را ندارند، خودشان این کار را انجام می‌دهند. بنابراین کودک احساس بی‌کفایتی می‌کند.
اما وقتی کودک به سن مدرسه می‌رسد، لازم است مهارت‌هایی را آموخته باشد. مثل بستن دکمه لباس یا بند کفش و… برخی از والدین بر سر بستن دکمه لباس یا بند کفش، با فرزندشان جر و بحث می‌کنند و با عصبانیت خودشان این کار را انجام می‌دهند.
بنابراین اگر تا به حال با عصبانیت و حرص‌خوردن‌های بی‌جا، مانع احساس کفایت او شده‌اید، دیگر وقت آن است که کمی منطقی باشید.
مثلا در مورد بچه‌هایی که صبح‌ها در پوشیدن لباس فس‌فس می‌کنند، بهتر است به جای دعوا و بگو و مگو به آنها بگویید عزیزم ما یعنی من و پدرت با لباس پوشیدن تو مشکل داریم.
از فردا به تو حق انتخاب می‌دهیم یا قبل از صبحانه لباس‌هایت را می‌پوشی یا بعد از آن، به هر حال اگر تا آمدن سرویس مدرسه‌ات هنوز آماده نشده باشی باید داخل سرویس لباس‌هایت را بپوشی! ببینم کدام را انتخاب می‌کنی من دیگر به تو تذکر نخواهم داد.
اگر فردا با تمام این حرف‌ها باز هم فس‌فس کرد، لطفا به او تذکر ندهید! وقتی زمان رفتن رسید، به او بگویید، دوست داری لباس‌هایت را داخل سرویس مدرسه بپوشی یا الان می‌پوشی؟ ممکن است بچه‌های داخل سرویس، تو را مسخره کنند؛ بعد مطابق انتخاب او عمل کنید.
و اما نکات پایانی
ـ در خانواده‌هایی که والدین هر دو شاغل هستند، همه با هم از منزل خارج می‌شوند، اما در خانواده‌هایی که مادر خانه‌دار است، حتما ضروری است که مادر صبح زود بیدار باشد و به فرزندانش صبحانه بدهد و بدرقه‌شان کند.
ـ بوسیدن بچه‌ها به‌خصوص در مقطع پیش‌دبستانی و دبستان و گفتن جملات محبت‌آمیز و دلگرم‌کننده‌ای مثل، «ان‌شاءالله روز خوبی داشته باشی» یا «بهت خوش بگذره» یا «مراقب خودت باش مامان منتظر توست» و… به آنها کمک می‌کند تا روز را با اوقات خوب و خوشی شروع کنند.
ـ سعی کنیم خداحافظی طولانی نداشته باشیم و احساساتی نشویم. اگر کودک بخواهد به زور در کنار ما بماند، طولانی کردن این زمان فقط جدایی را سخت‌تر می‌کند.
ـ خداحافظی باید دوستانه، اما جدی باشد. بنابراین هیچ وقت کودک را به خاطر گریه کردن، مسخره یا دعوا نکنیم، بلکه با او همدردی کنیم، اما برایش توضیح دهیم که این اتفاق به هر حال باید بیفتد و لازم است که او به مدرسه برود.
ـ شب پیش از مدرسه، دانش‌آموز نباید در مهمانی‌های طولانی که تا دیر‌وقت طول می‌کشد همراه با والدین شرکت کند یا تا دیر‌وقت به تماشای تلویزیون بنشیند.
همچنین شب، قبل از خواب، وسایل روز بعد را برای کودک مرتب کنیم، البته باید از خودش هم بخواهیم در این کار مشارکت کند.
مثلا، وسایل شخصی و بهداشتی لازم مانند، دستمال کاغذی و لیوان جیبی را داخل کیفش بگذارد، تا صبح احساس بهتری داشته باشد. با رعایت این نکات می‌توان مطمئن بود که دانش‌آموزان ما صبح شیرینی را بدون خواب‌آلودگی و اضطراب از دیر رسیدن به مدرسه آغاز کنند
