اهمیتی ندارد درجه اختلال اضطراب کودک تا چه اندازه است، می‌توان این اختلال را با راه‌های مختلف درمان کرد. روش‌هایی که استفاده می‌شود معمولا ترکیبی از چندین روش مختلف هستند. به طور استاندارد، از راه‌های زیر برای درمان اختلال اضطراب کودک استفاده می‌شود.
درمان شناختی رفتاری
اختلال اضطراب ریشه در تفکرات فرد دارد. بنابراین، براساس تفکر یا باوری که کودک دارد، هیجان اضطراب در او ایجاد می‌شود. این روش راه‌حل خوبی برای درمان اضطراب است. درمان شناختی رفتاری درمانی مبتنی بر کلام و روان‌درمانی است. این درمان متمرکز بر تغییر افکار و باورهای ناکارآمد و آموزش مهارت‌های جدید است.
درمان شناختی رفتاری بر سه نکته تمرکز دارد:
- شناخت، آنچه به آن باور دارید و فکر می‌کنید.
- رفتار، آنچه انجام می‌دهید.
- هیجانات، آنچه احساس می‌کنید.
در درمان شناختی رفتاری، افکار منفی و الگوهای رفتاری معیوبی که بر زندگی کودک تاثیر می‌گذارند شناسایی می‌شوند و به‌مرور، این ترس‌ها و محرک‌ها، که باعث ایجاد اضطراب هستند، از بین می‌روند. به مثال زیر دقت کنید تا بهتر با روش کار آشنا شوید.
فکر منفی کودک: «اگر حرف اشتباهی بزنم، همه فکر می‌کنند من دیوانه‌ام.» اینجا کودک، بدون اینکه اتفاقی رخ داده باشد، به بدترین نتیجه فکر می‌کند. روانشناس به کودک کمک می‌کند متوجه شود کجای کار اشتباه است و تفکر منطقی را جایگزین تفکر منفی کند.
تفکر واقعی: «بقیه ممکن است فکر کنند من مضطرب هستم که این امری طبیعی است.» این درمان محدود به جلسات روانشناسی نیست، بلکه کودک باید نکاتی را که یاد گرفته است در خانه و مدرسه نیز به کار برد.
در طول دوره درمان، کودک در افکار و رفتارش دچار تغییرات زیادی می‌شود و این کار، بدون همراهی و پشتیبانی والدین، بسیار دشوار خواهد بود. بهتر است در این روند، والدین کودک را تشویق کنند رفتار منفی را کنار بگذارد و رفتاری کارآمد را انتخاب کند.
سایر روان درمانی ها
درمان شناختی رفتاری محبوبیت بالایی دارد و بیشتر موارد اختلال اضطراب کودک به این روش درمان می‌شود. اما روش‌های درمانی دیگری نیز وجود دارد.
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد: در این درمان، تمرکز بر این است که فرد کنترل افکار و احساساتی را که منجر به اضطراب می‌شود کنار بگذارد. به جای تغییر و کنترل افکار، کودک یاد می‌گیرد حضور افکار منفی را بپذیرد و با ذهن‌آگاهی، با آن‌ها کنار بیاید. وقتی کودک به این مرحله رسید، می‌تواند آن‌ها را تغییر دهد.
رفتار درمانی دیالکتیکی: رفتار درمانی دیالکتیک نوعی از روان‌درمانی است که از مفاهیم موجود در رویکرد شناختی رفتاری استفاده کرده است و بر این تمرکز دارد که افکار، فعالیت‌ها و هیجانات معیوب فرد را تغییر دهد. این نوع درمان افکار منفی قوی کودک را تغییر می‌دهد. علاوه بر این، به پرورش اعتماد به نفس کودک هم کمک خواهد کرد.
در ادامه، به صورت خلاصه، به چند مورد دیگر هم اشاره می‌شود، مواردی همچون:
- تکنیک‌های آرامش‌بخش،
- مدیتیشن،
- ورزش،
- یوگا،
- طب سوزنی.
داروهای کنترل اضطراب برای کودک
اگر اضطراب کودک ناشی از تغییرات شیمیایی مغز باشد، برای درمان به دارو نیاز است. اگر حتی تغییراتی در هورمون‌هایی که مغز آزاد می‌کند مشاهده شود، دکتر داروهای ضدافسردگی را پیشنهاد خواهد داد. به طور معمول، پزشکان داروهای مهارکننده سروتونین یا داروهای ضد اضطراب مانند پروزاک را برای درمان اضطراب کودک تجویز می‌کنند.
پروزاک تنها داروی مورد تایید سازمان غذا و دارو برای کودکان بالای هشت سال است. اگر اضطراب به علت یک بیماری باشد، ابتدا بیماری باید از بین برود و سپس با روان‌درمانی و درمان‌های بدون دارو، مشکل از بین می‌رود.
با توجه به آنچه پیش از این گفته شد، می‌توان نتیجه گرفت یک شیوه خاص درمان وجود ندارد. نمی‌توان همه کودکان را با یک شیوه مشخص درمان کرد، بلکه با توجه به نوع اضطراب و شدت آن، راه‌های مختلفی برای درمان وجود دارد.
چگونه به کودک مبتلا به اختلال اضطراب کمک کنید؟
به عنوان والدین، نکاتی وجود دارد که با رعایت آن‌ها، به روند درمان کودک کمک خواهید کرد. این موارد عبارت‌اند از:
- همدلی کنید. به احساسات کودک گوش کنید و به آن‌ها احترام بگذارید. هدف این است که به او کمک کنید با این احساسات کنار بیاید. سعی کنید احساسات اضطرابی را گسترش ندهید؛
- آرامش خود را حفظ کنید. وقتی کودک دچار اضطراب شد، آرامش خود را حفظ کنید. تکنیک‌های آرامش‌بخش را یاد بگیرید و از آن‌ها استفاده کنید؛
- آن‌ها را تشویق کنید درباره احساساتشان حرف بزنند. از آن‌ها سؤال کنید و بخواهید ترس خود را ابراز کنند. بدون قضاوت، به کودک گوش کنید و به او بفهمانید همیشه می‌تواند با شما صحبت کند؛
- انتقاد نکنید. اشتباهات کودک را سرزنش نکنید، چون باعث افزایش اضطراب می‌شود؛
- برنامه روزمره منظمی تنظیم کنید. تغییر در برنامه روزانه کودک ممکن است باعث اضطراب او شود؛
- انتظارات خود را پایین بیاورید. در موقعیت‌های استرس‌زا مثل امتحان، مسابقه یا رویداد مهم، از عملکرد کودک انتظار فراوانی نداشته باشید؛
- به دستاوردها اهمیت دهید. هر دستاورد کودک، هرچند کوچک، را قدر بدانید و از او برای تلاشش قدردانی کنید؛
- سؤالات استرس‌زا نپرسید. سؤالاتی را که باعث ایجاد اضطراب می‌شود کنار بگذارید؛
- امنیت ایجاد کنید. اگر مشکلی به وجود آمده است یا شرایط بدی وجود دارد، به آن‌ها حس امنیت و اطمینان دهید.
فعالیت‌های مناسب برای کودک دچار اختلال اضطراب
روش‌های مدیریت اضطراب کودکان باید ساده باشد. چه روشی بهتر از بازی برای آرام کردن کودک وجود دارد؟ در ادامه، به چند فعالیت مناسب کودکان اشاره شده است.
حباب بازی
نفس عمیق به آرام شدن سریع‌تر کمک زیادی می‌کند. وقتی نفس عمیق می‌کشید، دستگاه عصبی پاراسیمپاتیک فعال می‌شود و بدن را وارد حالت استراحت می‌کند. اما آموزش نفس عمیق به یک کودک، مخصوصا وقتی دچار اضطرب است، سخت است.
بنابراین، آسان‌ترین راه برای آموزش نفس عمیق حباب‌بازی است. آن‌ها نفس‌های منظمی، برای درست کردن حباب، خواهند کشید. همچنین، تصویر حباب‌ها باعث می‌شود کودک آرامش پیدا کند.
یک قوطی آب صابون درست کنید و با یک نی، حباب درست کنید. به آن‌ها نشان دهید چگونه می‌توانند با تمرکز بر تنفسشان حباب بزرگ درست کنند. آن‌ها را به انجام این کار تشویق کنید.
قوطی نگرانی
این فعالیت به کودک اجازه می‌دهد، هرگاه ناراحت یا نگران باشد، نگرانی خود را ابراز کند و آن را کنار بگذارد. در ابتدا، نیاز است یک قوطی دردار انتخاب کنید. مقداری کاغذ و یک خودکار کنار این قوطی قرار دهید. هر وقت کودک دچار اضطراب شد، از او بخواهید نگرانی خود را بنویسد و داخل قوطی قرار دهد. به جای قوطی، می‌توان از یک دفترچه هم استفاده کرد.
جعبه آرامش
چه چیزی کودک را نگران می‌کند؟ چه چیزی او را آرام می‌کند؟ باید جواب این دو سؤال را پیدا کنید. با همکاری کودک، یک جعبه آرامش تهیه کنید. داخل جعبه را با چیزهایی که باعث آرامش کودک می‌شود پر کنید. هر زمان که کودک احساس اضطراب کرد، محتویات این جعبه می‌تواند به او کمک کند.
یک کتاب، یک ویدئو یا اسباب‌بازی مورد علاقه کودک را جمع‌آوری کنید و داخل این جعبه قرار دهید. داخل این جعبه باید چیزهایی باشد که کودک را آرام می‌کند و کودک برای آرامش می‌تواند به آن مراجعه کند.
رنگ کردن سنگ
رنگ‌آمیزی و نقاشی می‌تواند جنبه درمانی داشته باشد. رنگ کردن سنگ‌ها یکی از راه‌هایی است که می‌توان برای کنترل اضطراب استفاده کرد. تعدادی سنگ گرد و نرم پیدا کنید و آن‌ها را داخل یک جعبه قرار دهید. وقتی کودک مضطرب است، از او بخواهید یکی از سنگ‌ها را انتخاب و آن را رنگ کند. از رنگ آکریلیک استفاده کنید تا امکان پاک شدن داشته باشد.
ویدئوی آرامش بخش
هر وقت کودک دچار حمله اضطراب می‌شود، فکر می‌کند شرایط از کنترلش خارج شده است، اما این واقعیت ندارد. می‌توانید به کودک نشان دهید اگر حملات اضطرابی پیشین را پشت سر گذاشته است، پس می‌تواند این حمله را نیز پشت سر بگذارد. برای این کار، نیاز به تولید یک ویدئو دارید.
از کودک بخواهید راهبردهای مقابله یا کنترل اضطراب را بگوید و این نکات را ضبط کنید. او حتی می‌تواند به روش‌های آرامش‌بخشی هم اشاره کند. وقتی کودک دچار اضطراب شد، تنها لازم است این ویدئو را پخش کنید و بگذارید ویدئو را تماشا کند.
ذهن نگران، ذهن شاد
برای این کار، به یک صفحه کاغذ، مداد، چسب و تکه‌های عکس یا کلمه نیاز دارید. دو صورت شبیه به صورت کودک را بکشید که روبه‌روی هم قرار دارند. یکی را ذهن مضطرب و دیگری را ذهن شاد بنامید. از آن‌ها بپرسید چه چیزی باعث نگرانی آن‌ها می‌شود و سپس این موارد را برای ذهن مضطرب بنویسند. همین سؤال را درباره خوشحالی بپرسید. چه چیزی آن‌ها را خوشحال می‌کند و آن را برای ذهن شاد بنویسند.
کارآگاه بازی
کودک با این بازی امکان کنترل اضطراب را خواهد داشت. همچنین، متوجه خواهد شد دلیلی برای نگرانی و اضطراب وجود دارد یا خیر. برای این کار، از او بخواهید نگرانی‌هایش را بشناسد و آن‌ها را دستگیر کند. چه چیزی باعث شده است او نگران باشد؟ پس از آن، باید مدرک جمع کنید. سپس باید منشاء این افکار اضطرابی را پیدا کند. آیا اتفاق خاصی باعث ایجاد آن‌ها شده است؟ با جمع‌آوری مدرک، حالا باید فکر اصلی را به چالش بکشید.
موفقیت درمان و جلسات مشاوره به این بستگی دارد که آیا کودک خواستار مبارزه با این شرایط هست یا خیر. او باید باور داشته باشد که می‌تواند اضطراب را شکست دهد و یک زندگی عادی را آغاز کند. برای درمان اختلال اضطراب، باید از فرزندتان پشتیبانی کنید. مواردی که به آن‌ها اشاره شد به شما کمک خواهند کرد، توصیه می‌شود با یک مشاور هم صحبت کنید.
