تمرکز والدین کودکانی که هوش بیشتری دارند بر تقویت نبوغ آن‌هاست، به همین علت، به مشکلات رفتاری کودکان تیزهوش کمتر توجه می‌شود. کودکان تیزهوش از جهات بسیاری سرآمد هستند، اما ممکن است خصوصیاتی داشته باشند که بر رشد هیجانی و اجتماعی آن‌ها اثر بگذارد. برای درک بهتر کودک تیزهوش یا نابغه، بهتر است بدانید تیزهوشی چگونه ممکن است بر رفتار کودک اثر بگذارد.
مشکلات ناشی از ناهمزمانی و ناهماهنگی در رشد
گاهی مهارت‌های اجتماعی و هیجانی همگام و همزمان با هوش رشد نمی‌کند. وقتی مهارت‌های کودک (مهارت‌های اجتماعی، هیجانی و هوشی) با سرعت‌های مختلف رشد می‌کنند و با هم هماهنگ نیستند، ناهمزمانی رشدی اتفاق می‌افتد. در برخی موارد، هوش کودک تیزهوش با سایر توانایی‌های او همخوانی ندارد و همین باعث ایجاد مشکل می‌شود.
برای مثال،
کودک تیزهوش توانایی فهم مفاهیم پیچیده انتزاعی مثل مرگ و آینده را دارد، اما ممکن است نتواند از لحاظ هیجانی آن‌ها را برای خود ملموس کند (همگام نبودن مهارت‌های هوشی و هیجانی) و همین موضوع باعث ایجاد نگرانی و اضطراب در او می‌شود.
- اغلب کودکان تیزهوش توانایی تصویرسازی ذهنی خارق‌العاده‌ای دارند و به سبب همین توانایی، به‌راحتی روند انجام کارها و نتیجه آن‌ها را در ذهن مرور می‌کنند، اما وقتی نوبت عمل می‌رسد، به علت رشد جسمی ناکافی، شکست می‌خورند و احساس ناامیدی و سرخوردگی در آن‌ها به وجود می‌آید.
- احتمالا کودک تیزهوش توانایی شرکت در بحث‌های جدی بزرگسالان را دارد (بحث‌هایی مانند گرمایش زمین، فقر و گرسنگی در جهان)، اما لحظه‌ای بعد، از این گریه می‌کند که خواهر پنج ساله‌اش اسباب‌بازی‌اش را برداشته است. این تناقض در رفتار ممکن است باعث سردرگمی بزرگسالان و واکنش‌های نامتناسب با سن کودک شود.
مشکلات ناشی از توانایی زیاد در کلام و استدلال
اغلب کودکان تیزهوش، در مقایسه با همسالان خود، توانایی بیشتری در خواندن، کلام و استدلال دارند، اما این توانایی ممکن است همیشه در راه درست و مثبت استفاده نشود، به این مثال‌ها توجه کنید:
- کودکان تیزهوش اغلب بسیار منطقی هستند، تا حدی که بعضی بزرگسالان آن‌ها را «بچه وکیل» خطاب می‌کنند. اما والدین باید در نظر داشته باشند کودک، هرچه باهوش باشد، باز هم کودک است و به قانون‌های مشخصی در خانه نیاز دارد.
- کودک تیزهوش ممکن است بخواهد، با استفاده از هوش زیادش، با معلم و والدینش رقابت کند یا تلاش کند از آن‌ها پیشی بگیرد.
- ممکن است استفاده از لغات پیشرفته یا شوخی‌های پیچیده کودک تیزهوش باعث ایجاد سوءتفاهم شود و در نتیجه چنین رفتارهایی، همسالان او را طرد کنند. در واقع، این یکی از دلایلی است که کودکان تیزهوش ترجیح می‌دهند دوستانی بزرگ‌تر از خود داشته باشند.
مشکلات ناشی از کمال پرستی و حساسیت هیجانی زیاد
داشتن هوش و مهارت‌های پیشرفته فوق‌العاده است، اما گاهی هوش و مهارت زیاد باعث شکل‌گیری انتظارات عجیب و غیرمنطقی می‌شود. در نتیجه، بعضی کودکان تیزهوش دچار کمال‌گرایی می‌شوند؛ آن‌ها از خود انتظار دارند در همه زمینه‌ها بهترین باشند. همچنین، تیزهوشی ممکن است باعث تصویرسازی ذهنی یا تخیل بیش از حد شود و به بروز مشکلات رفتاری در کودک بینجامد، به این مثال‌ها توجه کنید:
- کمال‌پرستی باعث ترس از شکست می‌شود و کودک در اثر این ترس و برای جلوگیری از شکست به هیچ کاری دست نمی‌زند، حتی انجام تکالیف مدرسه.
- مشاهده، تخیل و توانایی فراتر رفتن از بدیهیات باعث می‌شود کودک مدام پیامدها را در نظر بگیرد و بسیاری اوقات، عقب‌نشینی کند.
- کودک تیزهوش نیاز دارد، قبل از پاسخ به سؤالات یا پیشنهاد کمک به دیگران، از تمام جزئیات آگاه باشد. بسیاری اوقات، این خصوصیت در اجتماع پذیرفته شده نیست یا افراد وقت و حوصله کافی برای توضیح مفصل مسائل ندارند و در چنین موقعیتی، کودک تیزهوش به لحاظ اجتماعی منزوی می‌شود. حساسیت بیش از حد کودکان تیزهوش باعث می‌شود آن‌ها هر نوع انتقاد یا خشم را به خود بگیرند. حساسیت زیاد و توانایی بالای کودک در تفکیک خوب از بد باعث می‌شود او به مسائلی مثل جنگ، گرسنگی کودکان، آلودگی و بی‌عدالتی توجه زیادی نشان دهد. اگر کودک غرق چنین مسائلی شود، احتمالا دچار انزوا یا افسردگی می‌شود.
کلام آخر
با وجود همه موارد گفته شده، باید قبول کنید که کودک نابغه شما بسیار منحصر به فرد و تفاوت است. بنابراین بسیار اهمیت دارد که با هر آنچه در توان دارید و کمک افراد متخصص به کودکت کمک کنید. مشکلات رفتاری در کودکان نابغه به سادگی و به کمک مشاور قابل حل است و بهتر است هرگز به دلیل انفجار ناگهانی احساسات و بروز خشم آن‌ها را سرزنش و تنبیه نکنید.
