کودکان، به طور طبیعی از وقتی پا به دنیا می‌گذارند، در حال ایجاد و توسعه مهارت‌هایی هستند که بتوانند با تکیه بر آن‌ها در جامعه مشارکت کنند، مسائل را بپذیرند و درک کنند، به محرک‌های محیطی پاسخ دهند و با والدین، مراقبان و همسالان خود به تعامل برسند. کودکان بیشترین رشد و پیشرفت فیزیکی، شناختی و خلاقیت را از طریق بازی کسب می‌کنند و حتی اگر بازی و فعالیت‌هایی که انجام می‌دهند مخصوص یک ناحیه رشدی در آن‌ها باشد، اما جریان و تاثیرات بازی منجر به رشد کلی و عمومی در آن‌ها می‌شود.
نقش بازی در رشد کودک
در ادامه به نقش بازی در رشد کودک در مراحل مختلف زندگی می‌پردازیم.
نوزادان
وقتی کودک شیرخوار شما بیدار و فعال است، او را روی شکم، در نقطه امنی از خانه، بخوابانید و خود را هم‌سطح کودک کنید، با او صحبت کنید و بخواهید سر و سینه‌اش را از زمین بلند کند. همچنین، می‌توانید با قرار دادن اسباب‌بازی‌های رنگارنگ و جذاب، کمی دورتر، او را تشویق به خزیدن و سرعت گرفتن برای گرفتن اجسام کنید.
کودکان یک ساله
از جمله بازی‌های مناسب برای کودکان یک ساله می‌توان به بازی با بلوک‌های اسباب‌بازی، پر و خالی کردن ظروف، مخفی کردن، جستجو کردن، انداختن و گرفتن توپ اشاره کرد. همچنین، می‌توانید با پخش موسیقی، به همراه کودکتان برقصید و او را تشویق به تحرک کنید.
کودکان نوپا
کودک دو ساله شما نیاز به فرصت‌هایی برای به چالش کشیدن و تقویت مهارت‌های درشت حرکتی خود دارد. بازی با شن و آب به نوپایان کمک می‌کند بتوانند هماهنگی چشم و دست خود و مهارت‌های ریزحرکتی‌شان را رشد دهند. بازی‌هایی که با دست انجام می‌شوند و همچنین، فعالیت‌هایی مانند دویدن، پریدن یا کوهنوردی ساده برای کودکان این رده سنی بسیار مناسب است.
کودکان پیش دبستانی
کودکان در سنین پیش از دبستان مهارت‌های ظریف حرکتی را از طریق انجام فعالیت‌های هنری با مداد شمعی، چسب، قیچی یا نقاشی کردن و همچنین، با پوشیدن و درآوردن لباس رشد می‌دهند. اسباب‌بازی‌های سوار شدنی، پریدن و بالا رفتن به کودکان کمک می‌کند به قدرت، مهارت و هماهنگی لازم بدنی خود دست یابند. بازی لی‌لی نیز می‌تواند میزان تعادل و هماهنگی را در کودکان افزایش دهد.
رشد شناختی کودکان
طبق گفته مرکز راهنمای مراقبت از کودکان، فعالیت‌هایی که کودکان را در حل مسئله، طبقه‌بندی، جمع‌بندی، درک و استفاده از اطلاعات درگیر می‌کند موجب تقویت رشد شناختی آن‌ها خواهد شد. بازی دالی موشه شرایط رشد ذهنی و فکری نوزاد را فراهم می‌آورد، زیرا در این بازی، او شروع به درک ناپدید شدن و دوباره ظاهر شدن اجسام و آدم‌ها می‌کند.
بازی با انواع پازل‌ها موجب رشد مهارت‌های حل مسئله در نوپایان و نونهالان می‌شود. اسباب‌بازی‌های تطبیق دادنی، مرتب کردنی، بلوک‌ها و لگوها کودکان نوپا و پیش از دبستان را درگیر فعالیت‌هایی می‌کند که برای حل ذهنی مشکلات خود به آن‌ها نیاز دارد.
رشد خلاقیت در کودکان
رشد و توسعه خلاقیت در محیطی اتفاق می‌افتد که کودکان بتوانند با خیال راحت کنجکاوی، کشف و بازی کنند. فعالیت‌های هنری، موسیقی، حرکات موزون، رقص و فعالیت‌های آزادانه انواع مختلف ابرازهای خلاقانه هستند. برای ترغیب و تقویت خلاقیت، باید به کودکان اجازه کشف و بیان ایده‌های خود را داد و برای نوزادان نیز فرصت انتخاب کردن، گوش دادن به موسیقی و حرکت به سمت صدا را فراهم آورد.
برای کودکان پیش از دبستان نیز، لوازم مورد نیاز برای انجام کارهای هنری و نقاشی مانند قیچی، چسب، مداد رنگی، ماژیک، مداد شمعی، کاغذ و اسفنج تهیه کرد و اجازه داد آزادانه هر آنچه می‌خواهند را با دست و ذهن خود خلق کنند. از کودکان بخواهید داستان بسازند، ساز بزنند، آزادانه به سمت موسیقی حرکت کنند و اعتماد به نفس خود را در بیان ایده و عقایدشان افزایش دهند.
