حتما افرادی را دیده‌اید که شجاعت روبرو شدن با مشکلات را نداشته یا از مهارت نه گفتن برخوردار نیستند. این افراد معمولا در شرایط سخت مقاومت نمی‌کنند. شجاعت و مهارت نه گفتن باید از دوران کودکی آموزش داده شود. زیرا کسب این توانایی‌ها در بزرگسالی بسیار سخت و پر هزینه است.
چطور متوجه شویم فرزند ما دارای مهارت نه گفتن نیست؟
بسیاری از والدین به داشتن فرزندان مطیع و حرف گوش کن افتخار می‌کنند. اما باید دقت کرد این مطیع بودن یک برخورد انفعالی است یا نه؟ منظور از برخورد انفعالی این است که آیا کودک تحت فشار یا شرایط سخت برخلاف میل درونی خود کاری را انجام می‌دهد یا در این شرایط مقاومت می‌کند؟ آیا فرزند ما شجاعت دفاع از حق خود را دارد؟
گاهی اوقات یک کودک به علت تربیت درست، شرایط را به خوبی درک کرده و به قول معروف حرف گوش کن است. این لزوما به معنای انفعال کودک ما نیست. همانطور که اشاره شد، منظور از انفعال عدم مقاومت دربرابر شرایط سخت و نداشتن مهارت نه گفتن و شجاعت برخورد با مسائل و مشکلات است.
برخورد انفعالی در فرزندان را جدی بگیرید
بسیاری از کودکان و نوجوانان ما توانایی مقاومت در برابر یک تعارف یا درخواست غیر منطقی، یک رفتار انحرافی یا دعوت یک دوست ناباب را ندارند. شاید رفتار انفعالی و مطیع بودن فرزندان باعث شود والدین دردسرهای کمتری داشته باشند. اما این آسودگی به قیمت ناتوانی فرزند ما در رد کردن و نه گفتن در برابر دیگران است.
در بسیاری از موارد، افرادی که دچار مشکلات رفتاری بوده و یا در دام یک انحراف و فساد گرفتار شده‌اند، شجاعت و توانایی مقاومت دربرابر عواملی که آن‌ها را تحت فشار می‌گذارد را نداشته‌اند. فرزندان ما برای اینکه در برخورد با فرهنگ‌های متفاوت، مصرف مواد مخدر و هرگونه سو استفاده دیگران توانایی مقابله داشته باشند، باید مهارت نه گفتن را بیاموزند و شجاعت لازم برای روبرو شدن با این شرایط را داشته باشند.
فرزندان ما وقتی از یک من قوی و یک خود ارزشمند برخوردار باشند، می‌توانند با تکیه بر آن در مقابل انحراف‌ها،اعتیاد و کارهای خلاف و آنچه که احساس ارزشمند بودن فرد را خدشه دار می‌کند، مقاومت کنند. به یاد داشته باشیم، نه گفتن یک هنر است.
آموزش مهارت نه گفتن از چه سنی شروع می‌شود و چه کمکی به کودکان می‌کند؟
بسیاری از والدین به این نکته توجه ندارند که فرایند آموزش از دوران جنینی شروع می‌شود. بنابراین نباید فرصت آموزش به فرزند خود در سال‌های نخست زندگی را از دست دهیم. چرا که این سال‌ها برای شکل‌گیری شخصیت و آینده فرزند ما بسیار مهم هستند. البته آموزش موارد تربیتی مختلف، سنین خاص خود را دارد. آغاز نه گفتن کودک از حدود ۲ سالگی شروع می‌شود. نه گفتن در کودک در واقع تلاشی است برای کسب هویت و عزت نفس و اعتماد به نفس.
بنابراین با آموزش رفتارهای شجاعانه مثل نه گفتن به کودک خود، می‌توانیم به افزایش اعتماد به نفس او کمک کنیم. افزایش اعتماد به نفس در کودک ما، باعث تقویت روابط اجتماعی و احساس رضایت و آرامش خاطر بیشتر کودک می‌شود. علاوه براین فرزند ما با کسب مهارت نه گفتن می‌تواند دربرابر بسیاری از آسیب‌های اجتماعی در امان باشد.
با توجه به این که با آموزش شجاعت و نه گفتن به فرزند خود، اعتماد به نفس او را افزایش می‌دهیم، در نتیجه این روش برای کودکان پرخاشگر، کمرو، مضطرب، کودکان دارای وسواس فکری و عملی خفیف، کودکان دارای لکنت زبان، نقص در گفتار و کودکانی که دارای فوبیای اجتماعی هستند، مفید و مؤثر می‌باشد .
منظور از شجاعت و رفتار شجاعانه چیست؟
رفتار شجاعانه رفتاری است که در آن کودک یا نوجوان با رعایت احترام به دیگران و همچنین در نظر گرفتن حقوق آن‌ها، خواسته‌های خود را بیان می‌کند. شجاعت به فرد یاد می‌دهد که توانایی درخواست و ابراز احساسات خود را به طور منطقی و جامعه پسند داشته باشد. در حقیقت شجاع بودن یعنی فرد به این باور می‌رسد که باید برای حقوق خویش و دیگران ارزش قائل باشد. در نتیجه با رفتاری توأم با احترام و بدون زیر پا گذاشتن حقوق دیگران، به خواسته‌هایش می‌رسد.
ممکن است کودک به دلیل نداشتن آمادگی، برای راضی نگه داشتن دیگران، نشان دادن لیاقت و کارآمدی و مورد قبول قرار گرفتن از سوی جمع، احساس اجبار یا نداشتن حقوق شخصی، نتواند نه بگوید. برای داشتن این مهارت باید به او آموزش داد که قرار نیست همیشه دیگران از ما راضی باشند. همچنین باید یاد بگیرد که با آرامش خاطر و بدون احساس گناه و با ابراز دلیل، نه بگوید .
آموزش رفتار شجاعانه، در واقع آموزش روش ارتباطی است که کودک طی آن یاد می‌گیرد با رعایت حقوق دیگران، می‌تواند حقش را بگیرد. البته باید توجه داشت که کودک رفتار شجاعانه را با پرخاشگری، دعوا، ناسزاگویی و کتک کاری اشتباه نگیرد.
۷ راهکار اساسی برای آموزش شجاعت و مهارت نه گفتن
راهکارهایی که در ادامه نام برده می‌شوند در واقع زمینه را برای افزایش اعتماد به نفس و شجاعت کودک ما فراهم می‌کنند.
برقراری ارتباط صحیح با کودک و دادن آموزش به وی
فراهم کردن محیط شاد و پر نشاط برای برون ریزی هیجانات و ایجاد تفکر خلاقانه
برقراری ارتباط با همسالان
همکاری و کمک به کودک
داشتن توقع به جا و متناسب با قدرت تمرکز کودک
درک ارتباط هوش شناختی و هیجانی کودک و ارتباط آن با فعالیتهای اجتماعی او
اصلاح توقع والدین از کودک.
در اینجا به والدین توصیه می‌شود که توقع خود را اصلاح کنند و به میزانی که برای فرزندانشان وقت می‌گذارند، از آن‌ها توقع و انتظار داشته باشند.
۳ تکنیک برای افزایش اعتماد به نفس و شجاعت فرزند ما
تکنیک اول بازی چشم تو چشم
کودک با یکی از والدین مقابل هم می‌ایستند و به چشم‌های هم خیره نگاه می‌کنند. در این حالت باید سعی کنند نخندند. این تمرین برای کودکانی با اعتماد به نفس پایین، خجالتی و ضعیف بسیار توصیه می‌شود. چون این افراد، قدرت نگاه کردن در چشمان طرف مقابل را ندارند و این موجب ضعفشان می‌شود. با این تکنیک علاوه بر افزایش شجاعت فرزند خود، ارتباط بهتر و نزدیک‌تری با او برقرار می‌کنید.
تکنیک دوم کشتی گرفتن
با کودک خود کشتی بگیرید و بگذارید هر از گاهی او برنده شود و هر بار او را با ذوق و شوق تشویق نمایید. این بازی هم مثل تکنیک قبل، هم باعث افزایش اعتماد به نفس فرزند شما می‌شود و هم ارتباط شما را با او تقویت می‌کند.
تکنیک سوم نقش بازی کنید
در مقابل رفتار کودکان دیگر چه رفتاری از کودک خود انتظار دارید؟ شما نقش کودک خود و کودکتان نقش کودک مقابل را بازی کند. حالا رفتاری که انتظار دارید فرزند شما در مقابل کودک دیگر داشته باشد اجرا کنید. مطمئن باشید فرزند شما در این بازی رفتار شما را یاد می‌گیرد. حال، کودک نقش خود و شما نقش کودک مقابل را بازی کنید، از کودکتان بخواهید همان گونه بازی کند که چندی پیش شما نقش آن را بازی کرده بودید، و آنقدر این بازی را تمرین کنید تا رفتار دلخواهی که انتظار دارید، نهادینه شود .
در انتها مجددا به این نکته اشاره می‌کنیم که فرزندان ما برای در امان بودن از آسیب‌های اجتماعی و مفید بودن در جامعه باید شجاعت و مهارت نه گفتن را بیاموزند. آموزش این مهارت از وظایف ما به عنوان والدین به حساب می‌آید. پس با درک اهمیت این موضوع، تلاش کنیم فرزندان‌مان آینده‌ای بهتر داشته باشند.
